Muninn - 01.05.1971, Blaðsíða 43

honum ljóst, að kvikmyndin gæti orðið og æ
tti að verða tjáningartæki hans. „Ég kom ú
t úr „Vieux Colombier" (9.), sem alveg nýr
maður", sagði hann vini sínum einum. Og þa
ð var einmitt um þetta leyti, sem hann hit
ti Epstein.
Bunuel er bæði sjónnæmur og skyggn li
stamaður. Sem tjáningartæki valdi hann kvi
kmyndamálið, þ.e.a.s. myndir. ftieira en nok
kur annar listamaður yrkir hann £ myndum.
Hann vill, að við sjáum, hann reynir ekki
að sannfæra, en sýna. Kaþólskan, skilin og
skoðuð á neikvæðan (andhverfan) hátt, súrr
ealisminn, sem hafði mjög sterk áhrif á h
ann, sbr. eftirfarandi: „íað er súrrealism
inn, sem hefur gert mér ljóst, að lífið he
fur siðfræðilega meiningu, sem ekki er unn
t að komast hja að taka tillit til", (viðt
al í „Cahiers du cinéma", 36. tbl.) og að
sjálfsögðu Spánn, sem honum er mjög annt u
m (morgun einn í Iviexico fór sonur hans á f
ætur kl. 5 og lék á trommu, eins og gert e
r alla páskavikuna í Calanda. Bunuel grét,
meðan sonur hans lék (Francisco Rabel)) er
u hinir þrír þættir, sem gagnrýnendum mynd
a Bunuels ber'að hafa í huga. kyndir Bunu
els verða auðveldlega flokkaðar í þrjá aða
lhópa: Tvær fyrstu eru súrrealískar, tímab
ilið, sem spannar „Las Hurdes" (1932) -
„Cela s'apelle Aurore" (1955) er marxistís
k, og guðleysið er aðal þáttur mynda hans
eftir það. En Bunuel hefur reynzt óstöðugu
r súrrealisti og marxisti, og hið alkunna
guðleysi hans ku einnig vera farið að dofn
a.
Bunuel segist vera „auðmjúkur og hrif
inn aðdáandi" Viscontis, sem fjárhagslega^
getur leyft sér að gera listrænar myndir í
orðsins fyllstu merkingu (Kosmorama '61).
Sjálfur hafi hann aldrei átt þá möguleika,
sakir hafta framleiðenda. „Allt mitt líf h
ef ég beygt mig fyrir fátæktinni, því ég
vissi að það var gjaldið, sem ég þyrfti að
greiða, til þess að halda frelsi mínu: lél
egir leikarar, bágborinn fjárhagur, vinniik
ostur aðeins leigður í hálfan Kiánuð, o.s.
frv." T.d. við gerð „Símons í eyðimörkinni".
heimtaði Bunuel 1000 aukaleikara (statista)
en fékk aðeins 80. Súlan, sem einsetumaður
inn Símon kúrir á, átti að vera 12 mhá,,e
n varð aðeins 8 m. Tækin, sem hann fékk í
hendurnar voru gömul og auk þess af skornu
m skammti. Eins og gefur að skilja var Bun
uel óánægður með utkomuna: „kér þykir^dálí
tið. leitt, að enginn fái að sjá þær þúsund
ir hluta, sem ég vildi bæta í myndina",
(Le konde, 13.8. 1965). Samt sem áður kemu
r þetta sér ekki eins illa og ætla mætti,
því hann fyrirlítur allar tæknivillur og s
tíl, a\ik þess sem hann er ódýr leikstjóri
(annars væri hann atvinnulaus). En engu að
síður er Luis Bunuel glöggt dæmi þeirra li
stamanna, sem hafa orðið að lúta fáránlegu
m kröfum andlausra auðvaldssinna^til þess
að koma þó einhverju af verkum sínum fyrir
almennings sjónir, því í heimi kvikmyndann
a, engu síður en í öðrum heimum, ráða peni
ngasjonarmiðin nær öllu, og það er hörmule
gt til þess að hugsa, hvað þessir „meistar
ar" gætu gert, ef svo væri eigi. ÞÓ mun Bu
nuel stöðugt sækja lengra og lengra^inn í
mannssálina í leit að hinu leyndardómsfull
a og stórkostlega, sem eru viðfangsefni þe
ssara sígildu, djúphyggnu verka hans um ma
nninn, vonskuna og góðsemina í þessari bez
tu og verstu allra veralda.
...og verk hans.
Un chien andalou (Andalúsiuhundurinn)
1928: „Komdu tíl Cardagues". Lannig orðað
skeyti sendi Salvador Dali til Luis Bunuel
snemma árs 1928. Bunuel fór, og á þremur d
ögum sömdu þeir félagar handritið, og stud
dust m.a. við drauma sína. Árið áður hafði
Bunuel fengið væna fjárupphæð (5000 duros)
frá móður sinni, og vegna hennar var unnt
að ráðast í gerð myndarinnar þegar í stað
og ljúka henni á halfum mánuði. „Un cien
andalou", er önnur surrealíska ; kvikmyndin
sem hefur verið ^erð, og hún var „tilraun
til þess að útskyra heiminn með aðstoð Fre
ud, Lautréamont, karquis de Sade og H.arx".
(Sadoul). Öðrum fannst hún „falleg eins og
fundur regnhlífar og saumavélar á líkskurð
arborði" (Lautréamont). En sjálfur viðhafð
i Bunuel þessi orð: „Hinum faránlega fjöld
a hefur fundist það „fallegt" og „skáldleg
t", sem er í rauninni aðeins örvæntingar
og ástríðufull hvatning til morðs". kyndin
hafði þveröfug áhrif á áhorfendur en höfun
darnir höfðu gert sér vonir um, því á frum
sýningunni bjost Bunuel við árás bálreiðra
áhorfenda, og mætti því með vasana fulla a
f grjóti, svo hann gæti sú varið sig, en m
yndin hafði greinilega misheppnast: frumsý
ningargestir voru yfir sig hrifnir.
L age d'or (Gullöldin) 1930: Þessi my
nd setti Paris á annan endann 1 des. 1930,
Þannig voru mál með vexti, að greifi nokku
r, franskur, hafði tekið upp þann sið að g
efa greigynju: isinni kvikmynd ár hvert.1930
faldi greifi þessi Bunuel að gera einá slí
ka mynd, veitti honum allt það fé, sem til
þessa þurfti og frjálsar hendur. Frumsýnin
gin, sem fór fram í höll greifans, varð al
gjör martröð fyrir vesalings hjónin og áho
rfendurna. Engu að síður komst myndin gegn
um kvikmyndaeftirlitið franska, einfaldleg
a vegna þess, að eftirlitsnefndin nennti
ekki að skoða hana. Síðan var myndin svo s
ýnd opinberlega, en á þriðju sýningu ruddi
st hópur and-gyðinga inn í sýningarsalinn,
braut þar allt og bramlaði, eyðilagði mörg
súrrealistisk málverk, sem þar hengu og er
u nú metin á margar milljónir. Næsta dag f
óru hægriblöðin svo af stað og stig af sti
gi þrengdist hringurinn, unz myndin var ge
rð upptæk eftir viku. 1 þetta sinn hafði þ
eim félögum, Bunuel og Dali, a.m.k. tekist