Muninn - 01.11.1996, Blaðsíða 28

Fyrir nokkrum vikum kom einn af gömlum nemendum MA í
heimsókn i skólann í boði skólafélagsins: Þorvaldur Kristinsson
sagdi okkur frá starfi Samtakanna '78 og lýsti því í
eftirminnilegum fyrirlestri hvad felst í því að lifa
samkynhneigðu lífi á íslandi. Að fundi loknum báðu ritstjórar
Munins hann um að festa eitthvað á blað af því sem hann gerði
að umræðuefni og varð hann fúslega við beiðni okkar.
þegar í stað Ieiddur í allan sannleikann - sem sé þann að
áramótadansleikir Samtakanna '78 væru svona álíka erótískir og
ættarmót Skútustaðaættarinnar.
Ekki veit ég hvort pilturinn lét sannfærast, en í þessari
saklausu og góðlátlegu athugasemd hans fólst allt það sem lesbíunt og
hommum reynist þungbærast. Vissulega snýst tilfinningalíf
samkynhneigðs fólks öðrum þræði um kynlíf, enda er kynlífið hinn
mikli drifkraftur í öllu ástarlífi mannkyns. En ef mitt samkynhneigða
líf snerist einvörðungu um kynlíf þá væri ekki unt neitt að tala, ekki
fyrir neinu að berjast, því það er einkamál fólks hvernig það kýs að
rækta þann þátt lífsins. Barátta samkynhneigðra snýst aftur á móti
um flóknara og umfangsmeira mál: Réttinn til að elska án þess að eiga
yfir höfði sér ofsóknir og hnútukast. Strax og mennirnir eignast mál
og hugsun er þeim innrætt að það sé sjálfsagður og æskilegur þáttur
lífsins að velja sér aðra manneskju til ásta, gera þessa ást sýnilega og
heyrinkunna, leita sér að maka og biðja síðan Guð og menn að blessa
það samband. Menning okkar hefur til skamms tíma neitað
samkynhneigðu fólki um þennan rétt og því þarf að sækja hann og
berjast fyrir honum. Og það verða samkynhneigðir sjálfir að gera.
Þess vegna urðu samtökin '78 til fyrir 18 árunt.
Upphaf baráttunnar
Samtökin '78
Tíundi hver íslendingur? Tveir í bekkjardeildinni minni?
Hvar eru þeir? Þannig er oft spurt á fræðslufundum samtakanna '78.
Og engin furða þó menn hvái og skimi í kringum sig því að hommar og
lesbíur eru fæst sýnileg í íslenskum framhaldsskólum. Það þarf
nefnilega kjark og nokkra æfingu til að læra að virða sjálfan sig.
Þann kjark og þá æfingu hafa fæst okkar á tvítugsaldri, jafnvel þótt
við vitum vilja okkar í ástarefnum. Þess vegna kjósum við flest að
leyna samkynhneigð okkar á þeint aldri. Sum okkar gera það alla ævi
- því miður.
Nakin kringum jólatréið
Það er einmitt á þessari leynd setn fordómar samfélagsins
þrífast. Og engin furða, menn hafa ekki fyrir sér ýkja mörg lifandi
dæmi um samkynhneigt fólk á íslandi. Fordómarnir geta verið af
ýmsu tagi. Þegar verst lætur mætir okkur heift og fyrirlitning fólks
sem telur misrétti, barsmíðar og svívirðingar sjálfsagðar þegar ég og
mitt fólk á í hlut. En oftast snúast fordómarnir um kostulegar og oft
næsta broslegar ranghugmyndir, einkum og sér í lagi að líf hommans
og líf Iesbíunnar sé kynlíf og ekkert annað en kynlíf. Upp í hugann
kemur ungur og prúður piltur sem eitt sinn tók til máls á fræðslufundi
um samkynhneigð í skóla. Hann sagði frá því þegar hann heyrði
auglýstan áramótadansleik félagsins í útvarpinu hefði hann séð fyrir
sér hvar hópur af allsnöktu fólki dansaði í kringum jólatré. Hann var
[28] MUNINN HAUST 1996
Sá félagsskapur sem ég starfa með kom ekki svífandi af
himni ofan. Hann er skilgetið afkvæmi mannanna barna, angi af
mikilli hreyfingu sem fór um Vesturlönd fyrir tveimur til þremur
áratugum og náði hvað mestum blóma í Bandaríkjunum. Upphaf
þessarar baráttu er yfirleitt miðað við átök sem urðu milli homma og
lögreglu í New York í júní 1969. Sú barátta átti sér fyrirmyndir.
Hreyfing okkar homma og lesbía stendur fyrst og fremst í ómetanlegri
þakkarskuld við mannréttindahreyfingu blökkumanna vestan hafs, því
það voru svartir baráttumenn sem kenndu okkur baráttuaðferðir og
hleyptu í okkur kjarki. Forvígismenn hommabaráttunnar voru flestir
virkir stuðningsmenn í baráttu blökkumanna áður en þeir öðluðust
kjarkinn til að standa á eigin rétti. Síðan lærðu lesbíurnar margt
dýrmætt af kvennahreyfingu sjöunda og áttunda áratugarins. Það var
t.d. af kvennahreyfingunni sem samkynhneigðu fólki skildist loksins
að hið persónulega líf er líka pólitískt. Þannig kenna þeir hver
öðrum sem eiga undir högg að sækja.
Þeir sem stofnuðu Samtökin 78 gerðu sér ekki ýkja skýra
grein fyrir því í fyrstu hvað það var sem þeir vildu. Þeir vissu bara að
þeir vildu mannsæmandi líf. En þótt hópurinn væri lítill og óöruggur
í fyrstu þá eignaðist hann strax gáfað forystufólk og laðaði að sér
hæfileikamanneskjur. Það sem síðan hefur gerst í lífi samkynhneigðs
fólks á íslandi er líka kraftaverki likast.
Mannréttindaveisla
Sumarið sem nú er Iiðið var mikil mannréttindaveisla.
Sæmilega réttlát hjúskaparlöggjöf til handa fólki af sama kyni var
samþykkt á Alþingi, löggjöf sent reyndar gekk feti framar í réttlætisátt
en önnur sambærileg löggjöf í nágrannalöndunum. Fyrir þingi liggur