Heimilisblaðið - 01.06.1939, Blaðsíða 11

HEIMILISBLAÐIÐ
103
inn rná án vera nokkurntíma svo sem and-
rúmsloftiðl verður alstaðar að vera. á tak-
teinum án nokkurrar fyrirhafnar. Það sem
næst er að nauðisyn, verður að vera, svo
nærri, að í verði náð án of mikillar fyrir-
hafnar svo sem vatnið. Fæðu, verður að út-
búa fyrir hverja tegund eftir þörfum henn-
ar. Fyrir manninn, sem hefir skjald-
minnstu húðina, eldivið til að verma sig við
og hann því hentugri því kaldara sem lofts-
lag'ið er. Pví er það að grenið og birkið,
sem hægast er aðl kveikja í, eru látin vaxa
í köldustu löndunum, þar sem skogur
finnst. Milljónum ára va,r varið til að út-
búa jörðina með olíu og' kolum, því veit
mikill fjöldi »lærðra« manná ekki af neinni
forsjón.
4. MARS. Hann er helmingi minni en
jörðin, ryðrauður á lit, og 140 000 000 mílur
frá sól. Hann er lang líkastur jörðunni af
öllum jarðstjörnunum, hefir hvítar breið-
ur til beggja enda að vetrinum, sem hverfa
að mestu eða öllu á sumrin og þá sjást
grænir flekkir á yfirborði hans, sem benda
á jurtagróður. Langar línur, þráöbeinar,
sumar um 1500 mílur á lengd, sem ítalsk-
ur stjörnufræðingur fyrst fann og kallaði
skurði, canali, benda til þess, að þar búi
vitibornar verur. En mæðnir mundum við
þar vera. Súrefnið er þar ekki nema
1—5000 partur af andrúmsloftinu í stað-
inn fyrir V5, sem við höfum og þykir ekk-
ert of mikið. Vegna þess hvað Marz er lít-
ill og hefir minna aðdráttarafl en jörðin
væri 150 punda maður þar aðein-s 57 p. Og
kalt myndi oss þykja þar, þegar bezt geng-
ur er hitinn 60° á daginn en 40° fyrir neð-
an zero á nóttunni. Ut-an við Marz tekur
við belti með fjölda af s-máum stjörnum.
Eru sumar þeirra aðeins ein míla i þver-
mál, aðrar nokkuð stærri. Sumum þeirra
hefir verið gefið nafn, t. d. Hermes, sem
fyrir skömmu kom svo nærri jörðu, að tal-
að var um hæt-tu á að árekstur yrði. Að ári
er búist- við að hann komi aftur, hvað sem
þá verðfur.
5. JUPITER.
6. SATURNUS.
7. URANUS.
8. NEPTUNUS.
Þetta eru fjórir risar, sem snúast með
ógna hraða um möndul sinn og í löngum
bugum kringum sólu. Þeir e.ru, allir ísi þakt-
ir, þús-und mílna þykkum, með andrúms-
loft fullt af eitri, svo sem methane of am-
móníu. Þeir e,ru dimmir í dimmum geimi og
ekki að tala um líf á neinum þeirra. Júpí-
ter og Saturnus hafa hver um sig möfg
tungl og þar að auki hefir sá síðarnefndi
hina gullfögru hringi, sem haldið er að séu
leifar af tunglum, sem hafa- í fyrndinni
rekizt á og farizt. Júpíter er stærst-ur allra
jarðstjarna, 87 000 mílur í þvermál og veg-
ur meira en allar hina,r jarðst-jörnurnar til
sama-ns. Hann hefir ellefu t-ungl, Satúrnus
níu. Hringir Sat-úrnusar eru aðeins tíu
mílna þykkir en 41 500 mílur á breidd.
Uranus og Neptunus eru svo langt í
burtu, að lítið er um þá vitað annað en
það, að þeir munu vera að allri gerð mjög
líkir hinum tveim.
Fyrst-u ár þessarar aldar tóku stjörnu-
fræðingar eftir því, að Uranus- »riðaði« á
braut sinni, og gat Dr. Percival Lowell, er
stofnaði og byggði stjörnuturninn í Flag-
staff, Arizona, þess til, að það væri vegna
aðdráttarafls jarðstjörnu, sem enn væri
ófundin. Sagði hann fyrir, hvar hún myndi
finnast.
Þetta var 1915 og byrjaði Dr. Lowell að
leita aðl stjörnunni, en dó ári seinna 1916;
var þá ekkert gert fyrri en 1929, að að-
stoðarmaður Dr. Lowells, Clyde Tombaugh,
byrjaði á leitinni. Var himinhvolfinu á
þeim parti, er Dr. Lowell vísaði á, skift í
teninga og svo hver teningur myndaður
tvisvar með fárra daga millibili. Mynd-
irnar svo bornar -s-aman til að sjá, hvort
nokkur stjarna hefði hreyfst-. Þó þetta
minni mann á, þegar leitað er að nál í hey-
kleggja, tókst samt að finna stjörnuna svo
langt úti í geimi, að hún er 2 billjónir míJna