Heimilisblaðið - 01.08.1939, Side 12

144
HEIMILISBLAÐIÐ
efni. Án hennar hefðu Norðmenn heldur ekki settfupp styttu sína af Óiafi Tryggva-
syni með áletrun um, að hann hafi »sent Leif Eiríksson til Vínlands«, sem nú
raunar*’er ekki samkvæmt orðum bókarinnar nema aðjínokkru leyti. Með öðrum
orðum: Flateyjarbók er ekki aðeins hornsteinn íslensku sýningarinnar heldur einnig
a. n. 1. hinnar norsku, og ef vér Islendingar (og frændur*vorir Norðmenn) liöfum
nokkuð upp úr þessari sýningu okkar, þá eigum“ vér það ekki að litlu leyti að
þakka þessari æruvcrðu og fallegu bók, sem samanskrifuð var af tveim klerkum
fyrir íslenskan höfðingja á síðari hluta 14. aldar. Eiginlega hefði átt að láta hana
liggja opna í kassa undir kortvegnum með siglingaleið Leifs og gefa í skyn að án
hennar væri. ekkert kort á veggnum! Þetta mun líka hafa verið gert, þótt kassinn
hafi ’verið fiuttur burt meðan á Isiendingadeginum stóð. En auk þess var henni
valið heiðurssæti í baðstofunni og opnuð þar á upphafi Grænlendingaþáttar,
Flateyjarbók er eitt af stærstu og fallegustu íslenskum handritum. Sœmund-
ar-edda er ein af þeim minni, og er handritið ekki mikiðjfyrir sér á neinn veg
hvorki að litskrúði né leturgerð, þótt það sé hreinlega og læsilega skrifað. Þó er
handritið tvímælalaust frægasta bók, sem á Islandi hefur verið skrifuð, og sú bók
íslensk sem mest áhrif^liefur haft á heimsbókmentirnar. Er ástæðan til þess sú,
að í fornkvæðum hennar hafa allar germanskar þjóðir fundið andblæ frá sínum
eigin uppruna, og margar þeirra þykjast jafnvel hafa fundið þar leifar kvæða, sem
upprunalega hafi ort verið í þeirra eigin löndum.
Það eitt stendur fast, að þessi litla bók er rituð á bókfellið einhverntíma
nálægt miðju eða fyrir miðja 13. öld á íslandi. Hvergi er að finna neinar upplýs-
ingar um höfunda eða heimilisfang kvæðanna"nema eitt:"] Atlamál*en grœnlensku.
Þannig geymir bókin hið eina Eddu-kvæði sem menn vita til að ort hafi verið í
Vesturálfu jarðar! En annarsftogast öll germönsk lönd á um kvæðin. Allir fræði-
menn eru á einu máli um það, að yngstu hetjukvæðin"og sum af hinum yngri
goðakvæðum sé ort á íslandi. Aðrir, eins og íslendingurinn Guðbrandur Vigfússon
og Norðmaðurinn Sophus Bugge, töldu kvæðin flest ort fyrir vestan haf í nýlend-
um Norðmanna á Bretlandseyjum. En aðrirj eins og Finnur Jónsson töldu þau
mestmegnis norsk. Sænskir fræðimenn hafa fundið líkur til þess að sum kvæðin,
hetjukvæðin og jafnvel Völuspá ættu rætur sínar að*rekja til Svíþjóðar. Þá hefur
flestumy fræðimönnum| komið2saman|]nm það^að^Helgakviðurnar væri“danskar að
stofni, og enginn hefur ,’efast um suðrænan (þýskan) uppruna kvæðabálksins um
Sigurð Fáfnisbana, Brynhildi og Guðrúnu Gjúkadóttur. Loks kemur mönnum
saman'Jum að*'efnið í Hamðis málum sé af gotneskum uppruna, sagnir um hinn
volduga Jörmunrekk konung. Hvað efni snertir er þetta~ómótmælanlegt,*en hitt er
erfitt vafa-atriði hvernig sagnir eða kvæði hafi sunnan' borist til Norðurlanda og
hvar kvæðin í sinni núverandi mynd sé ort. En alþýða manna lætur sig þetta
engu skifta. Þjóðverjum, Dönum, Svíum, Norðmönnum og íslendingum er það öll-
um nóg, að finna í bókinni meira og minna,“sem þeir geta kallað sitt, og sem þeir
finna hvergi annarsstaðar.
Eftir að hafa geymst í íslenskum fórum svo öldum skiftir/ hefur þessi litla
bók vakið meiri athygli fræðimanna og skálda, og haft víðtækari áhrif á nútíðar-
bókmentir en nokkur önnur ísleusk bók. Á öldinni sem leið fóru tvö stórskáld í
efnisliet til hennar og Völsungasögu, sem gerð er eftir hetjukvæðunum í Eddu.
Þetta voru skádin William Morris Englandi sem orti Sigurd the Volsung, stór-