Heimilisblaðið


Heimilisblaðið - 01.10.1939, Page 12

Heimilisblaðið - 01.10.1939, Page 12
176 HEI.MILISBLAÐIÐ NIIÍULÁS KÓPERNIK, pólski stjörnufræðingurinn, var fæddur í Thorn 19. feb. 1473 fám árum síðar en sú borg væri innlimuð Póllandi; áður var það prússnesk borg. Faðir hans var borinn og barnfæddur í Kraká, en gerð- ist heildsali og tók sér bólfestu í Thorn; kona hans var kaupmaunsdóttir, og hét fíarbel Watzelrode. Kopernik misti snemma föður sinn, en Lúkas Watzel- rode móðurbróður lians ól hann upp, seinna biskup í Ermeland (eða Ilcrme- land). Þaðan komu fyrrum binir ermsku eða hermsku biskupar út hingað til Is- lands á dögum Isleifs biskups Gissurar- *onar (d. 1082). Að loknu skólanámi í Thorn, fór hann til háskólans í Kraká (1491) og nam þar stærðfræði 4 vetur, en stundaði málaraiðn í lijáverkum, þegar hann hafði þrjá um tvítugt, fór hann til Bologna á Italíu og hlýddi þar á fyrirlestur í stjörnufræði. því næst var hann nokkur ár að námi í borginni Padóva; þar nam hann læknisfræði, auk stærðfræði og stjörnufræði og tók síðast doktorsstig í læknisfræði árið 1499. Um aldamótin 1500 er hann kominn til Róm. Þar komst hann í hið mesta vin- fengi við stjörnufræðinginn og reiknings- meistarann Jóhannes MiiUer, sem nefndi sig Regimontanus (þ. e. Königsberg= Konungsberg) á latínu og kunnastur er undir því nafni. Regimontanus settist að í Niirnherg; fyrir atbeina göfugs manns þar í borg, studdi auðug borgarfrú Regimontanus til að koma upp stjörnuturni og bjó hann Þess vegna hljómar nú til okkar allra aðvörun Jesú: »Gætið að, hvað þér heyrið«, og' Páls: »Villist ekki, Guð lætur ekki, að sér hæða« o. s. frv. (Gal. 6, 7—8). Enn er nóg' rúm. Sunnud. 29. okt. 1939. Steingrímwr Benediktsson. sjálfur yfir ágætum stjörnuskoðunartækj- um er hann hafði að mestu fundið upp sjálf- ur; með þeim tækjum gat hann fundið margar skekkjur í hinum fornu stjörnu- skrám. Hann var frábær stærðfræðingur. Nú var Kópernik seztur að í Róm og hjelt þar skóla og kendi þar stærðfræði af svo mikilli snild að hann hlaut lof fyrir og þótti snjallari en sjálfur Regismontanus. Um þessar mundir hafði Kopernik þegar gerzt kanoki eða kórsbróðir i Frau- enburg og þar virðist hann hafa sezt að árið 1503; fékkst hann þá eingöngu við klerkleg störf og það, að veita fátækum læknishjálp ókeypis. Yar hann.þá í þjón- ustu Lúkasar biskups, móðurbróður síns. En þótt hann hefði ófullkomin tæki, þá stundaði liann samt sem áður námsgreinar sínar. Enn er húsið í Allenstein við líði, þar sem hann bjó; eru þar ristur í her- bergisveggina, sem hann gerði, er hann var að athuga gang stjarnanna yfir hádegis- bauginn; þar er og leifar af vél, sem hann smíðaði til að hefja nægilegt vatn úr á nokkurri eins og nægði handa bænum Frauenburg; gekk sú vél fyrir vatnsafli. Getið er hans sem þjóðfulltrúa á ríkis- þinginu í borginni Grodno. En aðalhlutverk hans varð að leggja fyrstur grundvöll hinna nýju stjörnu- vísinda, með því að rannsaka og bera saman þær niðurraðanir himintunglanna (kerfi) sem liinir fornu stjörnufræðingar liöfðu hugsað sér og leiða svo út úr þeim kerfum eitt nýtt kerfi, sem væri hvort tveggja 1 senn: einfalt og varanlegt. Egiptar hinir fornu hugsuðu sér að Merkúríus og Venus gengju kringum sól- ina, en sólin sjálf, Mars, Júpiter og Sat- urnus gengu í kringum jörðina. Apolloníus frá Perga liugsaði sér sólina miðstöð allra hreyfinga jarðstjarnanna, en hugði þó jafnframt, að sólin og tunglið gengju kringum jörðina.

x

Heimilisblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimilisblaðið
https://timarit.is/publication/431

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.