Heimilisblaðið - 01.01.1940, Blaðsíða 8

6
HEIMILISBLAÐIÐ
félst. Kepier mjög um þetta sviplega frá-
fall vinar síns og velgerðarmanns.
En nú virtist sem Kepler lægi opin leið
til mikillar hamingju. Rúðólfur keisari
nefndi hann þegar í stað til að taka við
starfi og stöðu velgerðamanns síns; en samt
voru launin færð talsvert niður eða í 500
gyllini (eða. flórínur). Skyldi hann nú heita
keisaralegur stærðfræðingur og stjörnu-
meistari. Athuganir Brahes yfir 35 ára
skeið voru honum nú fengnar til umbóta
eftir fánýt mótmæli af hálfu erfingja
Brahes; hugðu þeir þær minjar verðmæt-
ari en þar voru. Var nú Kepler falið það
vandasama starf að fullgera stjörnutöflur
þær, sem Brahe átti af hendi að inna.;
hafði Brahe nefnt þær Rúðólfstöflur af
þakklátssemi við keisarann.
En fyrsta verk Keplers, var þó það, að
vinna keisara eið að því, að hann skyldi
vera keisara hollur og trúr í öllu því, er
að stjörnuspám lyti, því að á þeim hafði
hann mikla trú og mætur. Samdi Kepler
þá rit um undirstöðuatriði stjörnuspáfræð-
innar (Prag 1602). Lýsir hann því yfir
þar, að það sé áform sitt með ri,tinu að
tína úr og varðveita þau sannleiksgullkorn,
sem hann hyggi þar megi finna, og held-
ur því fram, meðal annars, að stjörnurn-
ar geti ráðið hvötum manna, þegar þær
standi í ákveðnu sambandi sín á milli.
Eins og fyrr er sagt, þá var trú manna
á áhrif stjarnanna. römm og rík; var Kepl-
er önnum kafinn við að búa hinar svo
nefndu stundasjár (Horoskop) eða verk-
færi til að sjá stöðu himintunglanna á fæð-
ingarstundu manna.
Tignir menn og þjóðhöfðingjar leituðu
til Keplers í þessum efnum, eigi síður en
aðrir, svo sem þeir keisari og Wallenstein
hershöfðingi og fjöldi annara minni höfð-
ingja. Kepler tileinkaði keisara ritgerð um
hina »miklu samstillingu reikistjarnannav;
árið 1603. Og árið eftir birti hann opin-
berlega athuganir sinar á afarskærri
stjörnu, er kom skyndilega í ljós. 30. sept.
1604 og sást síðan í 17 mánuði (Prag 1606).
Stjarna þessi birtist í stjörnumarki því,
er S 1 a n g a nefnist.
Kepler hneigðist að þeirri skoðun Brahes,
að slíkir hnettir yrðu til úr þokukenndu
efni í Vetrarbrautinni. Um sömu mundir
veitti hann eftirtekt merkilegri samstill-
i.ngu hinna þriggja reikistjarna: Marz,
Júpíters og Satúrnusar, og þóttist geta af
því ráðið að mikil undur væru í aðsigi.
En þótt Kepler væri nú löngum að nýju
að fást við þennan spásagnarhégóma með
ýmsu móti, af því að allir trúðu, háir og
lágir og heimtuðu, svo að eigi varð með öllu
undan komist, þá sló hann þó eigi slöku
við þá vísindagrein, sem átti að verða að-
alviðfangsefni hans um dagana. Hlutverk
hans var hvorki meira né minna en það, að
setja á stofn nýja stjörnufræði, þar sem
náttúrlegar orsakir kæmu í staðinn fyrir
gerræðislegar getgátur.
Hann fór nú að gefa sig við ljósfræði og
birti einkar merkilega ritgerð um það efni,
byggða á eigin athugunum og komst þar
mjög nærri hinu sanna. eðli geislabrotsins
(1604); en þótt hann fyndi eigi það lögmál
til fulls, þá tókst honum að kanna augað
með sundurliðun. I sama riti gerir hann
grein fyrir, hversu reikna megi út. myrkva
á sól og tungli og stendur sú aðferð hans
óhögguð enn.
Seinna ritaði hann aðra bók um ljós-
fræði og lagði þar grundvöll þeirrar vís-
indagreinar (Ágsborg, 1611). Þar er, með-
al annars, greinileg lýsing á því, hversu
stjörnukíki skuli búa til, enda þótt hann
smíðaði engan sjálfur. Og aðferð finnur
hann til að fylgja rás geisla í gegnum kúpt
og íhvolf gler og sömuleiðis veitti hann
brunadeplinum í stækkunarglerinu athygli.
En þessar uppgötvanir hans eins og
hverfa fyrir þeirri uppgötvun hans frá
sama tíma, sem hann birtir í ritipu: »Nýja
stjörnufræðin eða-Minnisrit um jarðstjörn-
una Marz« (Prag 1609). Það rit va.r í
fyrstu byggt á athugunum Tyge Bra’nes;
hafði hann lengi verið að glíma við að gera
sér rétta grein fyrir gangi þeirrar ja.rð-