Heimilisblaðið - 01.01.1940, Blaðsíða 13

11
HEIMILISBLAÐIÐ
Heimsdómstóllinn í Haag
er nú búinn að dæma heimsríkin um
ótján ára skeið.
Nú eru átján ár síðan dómstóllinn í
Haag var stofnaður. Hefir á þeim árum
verið skorið úr ótal málum. Dómaiarnir
voru fyrst 11 en nú eru þeir orðnir 15.
Eru þar háttsettir lögfræðingar saman-
komnir. Hinn 15. júní hefja þeir dóm-
þing sitt á hverju ári. —
Fyrir 1922 var ekki til nema einn
gerðardómur, og var skipaður, þegar eitt-
hvert mál kom til úrskurðar. Sá gerðar-
dómur átti líka setur í Haag, 1899 og
1907, í gamalli höfðingjahöll: Prinsen-
gracht, sem nú er eitt hið fátæklegasta
hverfi bæjarins.
Eitt sinn er þeir áttu tal saman þjóð-
réttarfræðingurinn rússneski F. F. Mar-
teus og White, sendiherra Bandaríkjanna
í Berlín, sagði hinn fyrrnefndi »Hvers
vegna byggir ekki einhver amerískur auð-
kýfingur höll í Haag, þar sem gerðar-
dómurinn getur framvegis haldið friðar-
þing sín«. White velti þessu máli fyrir
sér og lagði þetta mál fyrir Andrew Car-
negie, sem stofnaði sjóð í Haag, til þess
að reisa dómstólinn og bókasafn. Við
annan Haagfundinn 1907, þá var horn-
steinninn lagður að dómþingsbygging-
unni, og átti hún að bera nafnið friðar-
höllin, á stað nokkrum í útjaðri borgar-
innar, sem hollenzka stjórnin tók sér í
hinum gamla Zorgvliet-skemtigarði. Gjaf-
ir streymdu að frá 44 ríkjum, marmari
frá Ítalíu, málverk og glitvefnaður frá
Frakklandi, gluggar með glermálverkum
frá Englandi og postulínsgosbrunnur frá
Danmörku o. s. frv. Og árið 1913 var
höllin fullgerð, hin tignarlegasta bygging,
minti að nokkru leyti á þýzt ráðhús, sem
bygt væri í velhirtum enskum aldingarði,
á höllinni er 85 m. hár turn. Gerðardóm-
urinn situr allt af 1 vinstra armi hallarinn-
ar. ef til kemur, að hann þurfi að nefna, en
fasti dómstóllinn á sæti í hægra arminum.
Arne Garborg:
Já, látum oss —
Já, látum oss starfa
í lifandi trú
og leggja í hugsjónum
Ijómandi brú
yfir í heilaga,
háa framtíð!
Vér lifum allir
á villudómsöld:
Með blikandi hnífum
nœr hnefinn í völd,
og lífið er
blóðdraumi líkast,
En vissa felst
í þeim vonum manns
að tortími andinn
tröllafans,
og vitið
vargstefnum eyði.
Já, stríðum sem menn
í staðfastri trú,
því rœtast mun enn
ritningin sú:
að flutt — jafnvel fjöll —
getur trúin! V. Sn.
Mörg eru þau mál, sem dómur þessi hef-
ir haft til úrskurðar á þessum tíu árum.
Fullkominn dómstóll er það þó ekki;
engu ríki verður stefnt fyrir hann, nema
það samþykki sjálft, og hann skortir
þvingunarvald til þess að framkvæma
úrskurði sína með valdi, ef þörf gerist;
en hann er vafalaust eitt spor í áttina
að ráða öllum deilum milli ríkja friðsam-
lega til lykta.