Heimilisblaðið - 01.05.1940, Blaðsíða 5

HEIMILISBLAÐIÐ
73
Með andvarpi yfir, að þannig myndi það
verða alla hans tíð hefir hinn ungi hirð-
sveinn snúið aftur tdl heimilis síns.
1 árslok 1420 er Jóhann Gutenberg ekki
framar i Mainz. Handiðnaðarfélögin höfðu
náð undir sig réttindum í borginni, sem
margir af höfðingjaættunum vildu ekki
viðurkenna, en þegar þær gátu ekki náð
aftur forréttindum sínum fluttu þær brott.
Og' ætt Gutenbergs var meðal þeirra,
sem fluttu úr borginni.
2. rnynd: Strassburg 1439.
1 19 ár hefir Jóhann Guténberg verið út-
flytjandi með aðsetur í Strassburg. Hann
hefir verið stoltur höfðingi með fyrirlitn-
ingu aðalsmannsins á borgarastéttinni.
Árið 1437 var Gutenberg stefnt. fyrir
rétt í Strassburg, af skógerðarmeistara
nokkrum, vegna meiðyrða. Þau hafa verið
ósvikin, því að hann var dæmdur sekur.
Hann hefir verið önnum kafinn við tilraun-
ir, og haft álit, sem vélsnillingur og sá, er
hafði góðan skilning á verzlunarmálum.
En hann hélt. tilraunum sínum strang-
lega leyndum, eins og allir, sem iðkuðu list-
iðnað í þá daga.
Pá var ekkert til, sem hétu sérleyfisrétt-
indi. Hver, sem komst. á snoðir um eitt-
hvað, sem hann gat gert sér mat úr, reyndi
að eftirlíkja, það, sem hann hafði komizt
að. Gutenberg hefir látið sveina sína og
samverkamenn vinna eið að því, að segja
ekki frá neinu, sem hann gerði tilraunir
með. Verzlunarfólk borgarinnar hefir ver-
ið springa af forvitni og löngun, til þess
að verða hluttakandi í tilraunum hans.
Árið 1438 vinnur Gutenberg að stóru
verzlunarfyrirtæki, s.em væntanlega á að
gefa honum góðan arð. 1 félagi við borg-
ara nokkurn að nafni Andrés Dritzehn set-
ur hann á stofn speglaverksmiðju. Spegl-
arnir áttu, að vera til sölu á kaþólskri há-
tíð í Aachen, sem átti að verða 1439. Þaö
leit út fyrir að verða góð verzlun.
Hundrað þúsunda af pílagrímum frá öllu
Þýzkalandi streymdu til þessara kirkju-
hátíða,, og margir vildu kaupa spegla. Hver
félagsmanna átti að leggja. fram 80 gyll-
ini. Það virðist ekki hátt. En upphæðin
verður meiri, þegar þess er gætt að mað-
ur gat lifað heilt ár af 8 gullgyllinum, og
stórt hús kostaði aðeins 100 gyllini.
Verzlunin, sem svo margar vonir voru
tengdar við fórst samt alveg fyrir, því að
hátíðinni var frestað um eitt ár.
Dritzehn og aðrir félagar hafa, vafalaust
lagt fast: að Gutenberg að fá að vera með
í hinum leynilegu fyrirtækjum, sem öll
borgin vissi, að hann vann að.
Að síðustu lét. Gutenberg undan, og nú
var gerður fimm ára samningur Hver fé-
lagsmaður átti að greiða 125 gyllini. Ef
einhver af þeim dæi skyldi erfingjum hans
greidd 100 gyllini, en félagið skyldi eiga.
leyndarmálið, verkfærin og afrekin. Fé-
lagarnir voru sannfærðir um geysilegan ár-
angur af fyrirtæki Gutenbergs.
Kona ein, sem Dritzehn hitti kvöld nokk-
urt, sagði síðar frá því hvað Dritzehn hefði
talað um: Hin ægilegu útgjöld sin nú, sem
Joó myndu margfaldlega borga sig áður en
ár væri liðið. Hann fékk þó aldrei að sjá
árangurinn af þessu starfi, því hann dó
árið 1438. Bræður hans gerðu kröfu til
að verða teknir í félagið, eða fá greidd
100 gyllini og fóru í mál við Gutenberg.
Gutenberg vann málið, en varð að greiða
bræðrunum 15 gyllini.
1 málskjölunum, sem voru til 1870 var
leyndarmálið ekki beinlínis nefnt, en þa»'
er minnst, á »form«, »pressur« og »það sem
þarf til að prenta«. Ennfremur er þess
getið, að félagið hafi keypt blý.
Allt bendir á að hér hafi verið um und-
irbúning að prentlistinni að ræða.
3. mynd: Mainz 1455.
Árið 1455 hefir Gutenberg verið að
minnsta kosti sjö ár í fæðingarborg sinni.
Hina miklu uppgötvun hefir hann nú fram-
kvæmt og hann er mjög hriíinn af þeirn