Heimilisblaðið - 01.03.1961, Blaðsíða 11

ísland í Danm. eftir Jón biskup Helgason).
Einnig var hann höfuðsmaður í liðssveit
borgara í Kaupmannahöfn. Kona hans hét
^arie. dóttir Lauritz kaupm. Ottesen, sem
áður en nefndur. Börn þeirra (5) ílengd-
ust öll ytra (sbr. ísl. æviskr. og áðurnefnt
Jóns biskups Helgasonar).
10) 9. október. Egill sonur Marteins
bartskera og bónda á Burstarfelli, Björns-
s°nar, hins kunna sýslumanns sama stað-
ar ■— Péturssonar. Hann lærði einnig gull-
smíði í Kaupmannahöfn og ílengdist þar,
ems og Sigurður var þar samtíðarmaður
^ans, átti danska konu og afkomendur
beirra komu ekki heldur til íslands. Upp-
vsingar um fæðingar- og dánarár Egils
^lnrteinssonar hef ég ekki getað fundið.
H) 9. október. Msj. B.P.S. hefur auð-
sJaanlega verið einhver kunnugur höf., en
a$ öðru leyti er mér ókunnugt um, hver
Petta hefur verið.
. 12) 9. október. 12 fiskar voru að pen-
^ngagildi á þessum tíma því sem næst 19,2
skildingar. Ef gert er ráð fyrir, að meðal
^ýfverð nú á tímum sé 6000 kr. og viku-
a°stnaður höfundar umreiknaður sam-
av®mt því til nútíma verðlags, verða það
^OO krónur.
^ 13) 23. október. Hér mun átt við elds-
v°ðann mikla í Kaupmannahöfn 1728, þeg-
ar mikil hluti af handrita- og skjalasafni
■^rna Magnússonar glataðist.
, 1-í) 29. október. Kancellirád var upp-
aflega titill þeirra, sem áttu sæti í svo
^fndu kansellíi, stjórnardeild, hliðstæðri
s °fnun við ráðuneyti nú á tímum. En þeg-
ar betta gerðist, var titill þessi orðinn nafn-
of. sem menn gátu öðlast án þess að vera
íðnij. á nokkurn hátt við kansellíið. í dag-
°kinni kemur þetta orð oft fyrir hér á
eftir
ymslega ritað, en þó alltaf með ís-
1 ’ *
nzku endingunni -ráð, og alltaf nema einu
nni í þessu sama sambandi. Er auðsjáan-
sJa ntt við það, að höf. hafi farið í heim-
an til einhvers sérstaks manns með þessu
Pi hefðartitli, samanber: „ ... gekk ég til
að ?Sen,<< Þar sem greinilega er átt við það,
». nann hafi farið að heimsækja Vopna-
arðarkaupmanninn með þessu nafni.
. > 10. nóv. Vaisenhus: munaðarleys-
^Jahæli. — Snemma á 17. öld var þess
Hgj
konar hæli — eða öllu heldur uppeldis-
heimili fyrir vandræðabörn — sett á stofn
í Kaupmannahöfn, og var það starfrækt
þar enn um miðja 18. öld, þegar höf.
dvaldist þar, en var þó þá að öðrum þræði
orðið að fangelsi. Um það bil 40 árum síð-
ar var uppeldisheimilið úr sögunni, en
hegningarhús komið í staðinn.
1) 10. nóvember. Mortensdag, sem kall-
aður er á íslenzku Marteinsmessa, er 11.
nóvember, en ekki 10. En þar sem 10.
nóvember bar upp á sunnudag þetta ár,
sem dagbókin á við, má vel vera, að helgi-
haldið hafi verið fært yfir á þann dag það
árið, en dagurinn er haldinn um píslar-
vættisdauða Marteins helga, sem var
biskup í Tours og líflátinn þennan dag árið
400.
Um kvöldið var almenn átveizla, segir í
dagbókinni, og fram á þennan dag mun sá
siður haldast sums staðar, en það hátíðar-
hald kvað vera Marteini helga píslarvotti
óviðkomandi með öllu, meira að segja leif-
ar af heiðinni siðvenju. Með öðrum orðum
haust- og vetrarblót ásatrúarmanna í nú-
tíðarbúningi.
17) 23. nóvember. Fridn er að líkind-
um skammstöfun á mannsnafni, en ekki
verður sagt með vissu, hvaða nafn það á
að vera. Sennilega á það samt annað hvort
við nafn heldra mannsins, sem höf. var
öðru hverju að heimsækja, eða öllu held-
ur eitthvert annað kancellirad og á þá þessi
nafnshluti að aðgreina það frá hinum
hefðarmanninum. — Danskur kaupmaður
mun hafa verið hér á landi um þessar
mundir, sem hafði þessa nafnbót, og lík-
lega fleiri síðar.
18) 7. desember. Fyrst þýðir hér senni-
lega í fyrsta sinn. Klaustur var kallaður á
þessum tíma, og allt fram á 19. öld, stúd-
entabústaður sá í Kaupmannahöfn, sem
íslendingar kannast við undir nafninu
„Garður“, en hið opinbera nafn stofnunar-
innar var Collegium regium. Þar fóru fram
um þessar mundir rökræður þær á vegum
háskólans, sem hér ræðir um.
Frá því um 1700 höfðu íslenzkir, fær-
eyskir og grænlenzkir stúdentar forgangs-
rétt að vist á Garði, og auk þess 10 stúd-
entar frá Friðriksborg. 1918 féll sá séttur
^ILISBLAÐIÐ
55