Heimilisblaðið - 01.03.1961, Blaðsíða 14

undirbýr heppilegan flöt til málunar. Svo
merkilegt sem það kann að virðast, dregur
þetta einnig úr þeirri tilhneigingu viðar-
ins að bólgna eða herpast, allt að helmings-
mun, þannig að gildi hans eykst hlutfalls-
lega um helming.
Hjá FPL sá ég nokkra málaða skúra,
sem höfðu verið meðhöndlaðir þannig.
Skúrarnir voru búnir að vera úti í hvers-
kyns veðri og vindum árum saman, en voru
enn í bezta ásigkomulagi. Og á íþróttasvæði
Wisconsin-háskóla eru 300 sæti unnin úr
pappírsklæddum viði. Þrátt fyrir allskon-
ar núning, hafði pappírinn ekki fletzt af.
Enda þótt margt hafi verið reynt til að
hagnýta sag, hefur hagnýting þess aðeins
getað orðið mjög takmörkuð. Þess vegna
er reynt að finna upp sögunaraðferðir,
sem koma í veg fyrir sagmyndun, eftir því
sem kostur er. Meðal annars sá ég sér-
kennilega hjólsög, þar sem tennurnar voru
ýmist langar, þunnar, stuttar eða breiðar.
Löngu tennurnar saga dýptina, en hinar
stuttu útvíkka sárið. Með vél þessari
minnkar sagmyndunin um fjórðung. Einn-
ig hefur verið fundin upp stór og ennþá
athyglisverðari vél, sem sagar ekki viðinn,
heldur sker hann. Hún líkist einna helzt
fallöxi og sneiðir sverustu stofna sem
smjör væru. Hún getur sneitt stofnana í
þynnur, sem ekki eru nema 13 millimetrar
að þykkt, og þar eð ekkert sag myndast,
fæst 35% meiri viður úr sérhverjum trjá-
bol.
Eyðslusamasta hagnýting timburs er í
sambandi við framleiðslu pappírs og fín-
gerðari pappategunda. Þegar búið er að
sjóða trénið burt, hverfur um það bil helm-
ingur hins upprunalega timburs bókstaf-
lega í affallsrörið og verður til einskis
nýtt. Helmingur þessa úrgangs — sem í
bandarískum pappírsiðnaði nemur á að
gizka hálfu öðru milljóni tonna árlega —
er svokallað lignin, einskonar kítti, sem
tengir trénið saman. Aðrir 25 hundraðs-
hlutar eru sykur.
Efnafræðingum hefur lengi verið ljóst,
að lignin inniheldur geysimikið af verð-
mætum efnum, en það er ekki fyrr en á
síðari árum, að tekizt hefur að finna hag-
nýtar aðferðir til að nota þau. Vanillín
(sem notað er sem bragðefni) var fyJ”s a
efnið, sem tókst að vinna án ofmikils ti -
kostnaðar, en það er þó ekki nema dropi
af því hafi efna, sem þarna er um að rseoa.
Úr vanillusýru (auka-framleiðslu van'
illuvinnslunnar) er framleitt vefnaðarefn1-
sem minnir á dacron. Af annarri nuk1'
vægri framleiðslu má nefna ýmis efni, sem
notuð eru í ilmvötn og fegrunarlyf (w-
ágætis sólolía) og niðursuðulögur, sem er
miklu síður eitraður en hið algenga natr1'
um-benzoat; auk efnis sem notað er vl
lækningu húðsvamps.
Sykurinn í úrgangsvatni pappírsfran1'
leiðslunnar er hagnýttur við framleiðs u
gers og spírituss. FPL hefur einnig sýo
fram á, að viss tegund trjásykurs —■ xyl°s®
— getur hæglega breytzt í furfural, en Þa
er mjög nauðsynlegt hráefni í nælonfram-
leiðslunni. Sem sagt: það er hægt að bua
til fínustu sokka úr trjáviði skóganna!
Einnig hefur á vegum FPL verið fram'
leiddur ágætur áburður úr sagi og berK •
Enn fremur má nefna, að úr timbri er llU
hægt að framleiða efni til driftar eldflau£
um, svonefnt nitrit-cellulose, sem innihel
ur það súrefni sem það þarf til el£iri
brennslu. ,
í stuttu máli sagt lítur svo út sem h&B
sé að grundvalla nýjan efnafræðileg31
stóriðnað, þar sem timbur sé aðal-hráefm ^
„Það líður varla meira en áratugur, un
við höfum náð það langt,“ segir forstö u
maður FPL, dr. Edward Locke. „Og a
hálfri öld liðinni býst ég við því, að lignin
ið eitt verði eitt af nauðsynlegustu 0
merkilegustu hráefnum alls iðnaðar.
Og bezt er að hafa hraðan á. Efnaiðna
urinn í dag er algjörlega háður kola-
olíuforða jarðarinnar. Sá auður er mJe
takmarkaður og vex ekki að magni-
þegar tré skógarins, sem móðir náttu
endurnýjar handa okkur í sífellu, verða
annað borð hagnýtt í stað kola og ° M
getur mannkynið loksins varpað öndm
léttilega.
A»lP
58
HEIMILISBL