Heimilisblaðið - 01.11.1969, Blaðsíða 13

Háræðarnar dragast saman, svo að blóðið
þrýstist inn á við, og jafnframt opnast aðr-
ar stærri æðar og stytta blóðinu leið, svo að
það geti komizt fljót til hjartans, lungannna
og starfandi vöðva. Húðin tæmist af blóði,
og þér „fölnið af reiði“ eða „fölnið af ótta“.
Blóðæðar húðarinnar aðstoða við að tempra
líkamshitann. Ef yður verður of heitt, þenj-
ast blóðæðarnar út, svo að meira blóð streym-
ir til yfirborðsins, svo það gefur frá sér hita.
Hins vegar dragast blóðæðar húðarinnar
saman, þegar þér komið út í kuldann, svo
að sem minnstur hiti komist út.
Svitakirtlarnir í húðinni taíka einnig þátt
í að tempra líkamshitann. Ef liitinn liækkar
of mikið, gefa svitakirtlarnir frá sér vökva,
sem gufar upp á húðinni og gefur frá sér
hita.
Lo'ks er húðin stórt Skynfæri með fjölda
tilfinningatauga. Nokkrir þessara taugaenda
eru næmir fyrir kulda, aðrir fyrir hita og enu
aðrir fyrir þrýstingi, sársauka, kitli og kláða.
Allt frá fyrstu bernsku og þangað til hrukk-
ur ellinnar fara að koma, er húðarhamur-
in í raun og veru of þröngur fyrir líkamann
og er því alltaf svolítið strengdur. Stríklci
skyndilega á húðinni meir en eðlilegt er, verð-
ur þess vart eins og snertingar.
Ef blýantur er t. d. dreginn eftir húðinni,
finnur mðaur eiginlega ekki blýantinn, held-
ur aðeins þá breytingu á þenslu húðarinnar,
sem hann veldur. Finna má fyrir blj'antinum,
þó hann strjúkist aðeins við fínu hárin á
innanverðum handleggnum, af því að tauga-
endarnir eru svo margir, að hvert hár, sem
snert er, hlýtur óhjákvæmilega að trufla
nokkra þeirra.
Húðin, sem þér „eruð í“ nú, er ekki sú
sama, sem þér höfðuð árið sem leið. Maður-
inn hefur hamskipti allt árið, og homlag húð-
arinnaar flagnar af smám saman, án þess
að þess verði vart. Byggingu húðarinnar er
skipt í þrjú lög: yfirhúð, leðurhúð og slím-
húð (undirhúð), og er hver þeirra fyrir sig
í mörgurn þynnri lögum. Neðst í yfirhúðinni
er þunnt lag af frumum, og það er aðallega
þar, sem húðin vex og endurnýjast. Þessar
frumur skiptast riieð vissu millibili og fram-
leiða nýjar frumur, sem færast hægt út á
yfirborðið. Flutningurinn út á yfirborðið get-
rir tekið margar vikur. Frumurnar deyja á
heimilisblaðið
leiðinni, og veggir þeirra, sem breytzt hafa
í horn, verða að örsmáu hreistri.
I yfirhúðinni em allt að tuttugu hreistur-
lög. Þessar ósýnilegu leifar dauðra fruma
slitna af í sífellu og nýjar koma í staðinn.
Ef húðin nuddast eirihvers staðar af og miss-
ir hreistur sitt örar en eðlilegt er, þrefeldast
eða fjórfaldast framleiðsla nýrra fruma í
lögunum, sem undir eru.
Hornlagið er þykkast á fingurgómunum,
lófunum og iljunum. Ef eitthvert svæði húð-
arinnar verður oft fyrir þrýstingi, myndast
sigg og ef til vill líkþorn, sem eru ekki ann-
að en söfn af hörðu, dauðu hreistri.
Litur húðarinnar er því nær eingöngu kom-
inn undir því, hve mikið er í henni af ákveðnu
litarefni, sem kallað er melanin. Dökk híið
er venjulega auðugri af melanini en ljós húð,
en mismunurinn á svartasta negra og ljós-
asta hvítingja (aibinóa), sem hefur ebkert
litarefni í húðinni, er aðeins um eitt gramm
af melanini.
Efnafræðingar hafa þegar fundið efni, sem
geta driegið úr melaninmyndun í tilrauna-
glasi, og það er ekki óhugsandi, að sá dagur
komi, að við getum válið hörundslit okkar
eftir vild og tízku.
Húðin helzt heilbrigð og starfshæf vegna
milljóna fitukirtla. Þessir kirtlar eru við ræt-
ur háranna og gefa frá sér fitu sína út á yf-
irborð húðarinnar, þar sem það blandast svit-
anum og verður þar að smurningu, sem gerir
húðina mjúka og þjála. I köldu veðri getur
fitan stirðnað, áður en hún kemst út á yfir-
borðið og húðin verður þurr og sprungin.
Ef maður hefur mjög fituríka eða mjög þurra
húð, er það af því, að kirtlarnir framleiða
of mikla eða of litla fitu.
„Eg varð svo hræddur, að hárin risu á
höfðinu á mér,“ segja menn, og það er meira
en orðatiltæki. Bæði við höfuðhárin og fínu
iiárin, sem vaxa víðast hvar á líkamanum, eru
tengdir örsmáir vöðvar, sem geta komið hár-
unum til þess að rísa, þegar þeir dragast
saman. Þessi hæfileiki til þess að reisa burstir
hefur áreiðanlega visst gildi fyrir loðdýr, sem
á þann hátt verða stærri og meir ógnvekj-
andi, þegar þau standa gagnvart óvini. Við
mennirnir erum ekki lengur klæddir hári, svo
að við getum skotið óvinum okkar skelk í
bringu, en bæði fiðrungurinn í hársrótunum
og fölvi og roði húðarinnar tilheyra hinum sí-
233
L