Heimir - 01.10.1909, Blaðsíða 9

HEIMIR
33
Þrátt fyrír þaö, þó aö skáldskapur íslenzku þjóöarinnar sé
auöugri en líklega nokkurar annarar þjóöar skáldskapur af
lieimspekilegum hugleiöingum hefir samt enginn mikill heims-
pekingur veriö uppi á Islandi. Vel getur verið aö orsökin til
þess sé aö nokkru leiti sú, aö kringumstæöurnar hafi ekki leyft
neinum aö helga líf sitt heimspekinni. En hafi kríngumstæður-
nar veriö óhagstæöar á Islandi, þá eru þær ennþá óhagstæöari
hér, Heimspeki er aö vísu mikiö stunduð hér í Vesturheimi, en
vér íslendingar búum ekki þar sem áhrifa henna gætir inest,
þvert á móti erum vér þar sem þröng kyrkjutrú og gróöa til-
lineigingin ráöa mestu. En heimspekin þarf aö vera laus viö
yfirráö kyrkjukenninga og búksorg. Þar viö bætist, aö hér í
landi næralt undra mikilli útbreyöslu sem nýtízkulegt nafn er
gefiö, hversu mikil heimska sem þaö kann að vera. Hvergi er
jafn miklu logið í nafni vísindanna, og hvergi er fólk jafn reiöu-
búiö til aö gleypa við þessháttar lygi. Þess vegna getur öll
vitleysa.sem er laglega auglýst fengiö áhangendur, er skoöa hana
hina dýpstu speki. Náttúrlega kemur þetta til af því, aö hér
treystir alveg óupplýsí fólk meira á sína eigin dómgreind í
hverju sem er en annarstaðar á sér stað. Vér Islendingar hér
höfum of oft látið blekkjast af þessum andlegu skottulækningum,
og í livert sinn sem vér látum blekkjast veröur þaö til þess, aö
gera sönnum og skynsamlegum hugmynduin erviöara að festa
rætur vor á meöal. Þó lítið útlit sé fyrir að heimspekin veröi
nokkur þýðingarmikill þáttur í andlegu lífi voru fyrst um sinn
er samt engin ástæða til aö ætla, aö hún ekki geti haft nokkur
áhrif á trúar og lífsskoöanir vorar, sé þess gætt, aö leyfa ekki
öllu illgresi aö vaxa, í þeirri trú, aö það geti borið nýtilega
ávexti.
Sem eölilegt er, er alt andlegt líf hér hjáoss Vestur-íslend-
ingum fremur fátæklegt þegar þaö er boriö saman viö það sem
víöa annarstaðar á sér stað. En hinu verður ekki neitað aö
vér eiguin hæfileika, sem inikið má gera meö séu þeir réttilega
undirbúnir og þeiin réttilega beitt. Þaö er ekkert eins áríðandi
og aö þeir sein á skólum mentast verði ekki fyrir áhrifum aftur-
halds og þröngsýni. Andlega frjálsir menn veröa andlega