Heimir - 01.11.1909, Blaðsíða 6

HEI MIR
5»
kyrkjulegri embættis heimspeki í gegnum j)á Leilmizog Christian
W’olff, og þaS var gegn henni sem Kant snérist. En áöur en
vér komum aö Kant sjálfum veröur aö minnast nokkuð á nán-
ustu fyrirrennara hans, þá menn sem beinlínis höföu áhrif á
lmgsunarhátt hans og skoöanir.
He'imspeki Descartes varö hin ríkjandi stefna á Frakklandi
um all langan tíma. En hún fullnægöi ekki öllum. Descartes
haföi klofið tilveruna í tvent—efni og sáJ. A milli Jæssara
helminga, sögöu fylgjendur hans aö væri djúp staðfest, sem
ómögulegt væri aö brúa til fullnustu. Þá kom upp ný kenning,
og þeir sem henni héldu fram sögðu, aö J>að væri ekkert djúp til
á milli efnis og sálar, vegna J>ess aö aöeins efniö væri virkilegt.
Þeir sem J>essa heimspeki aðhyltust voru efnistrúarmennirnir,
materíalistarnir frakknesku, sem eru aöal liöfundar efnistrúar
nútímans. Þeirra skóla tilheyröi aö vissu leyti J. J, Rousseau,
án J>ess J>ó aö vera ákveöinn efnistrúarmaöur. Aöal atriöiö í
skoöunum hans, og J>aö sem hann varö frægnr fyrir var gagn-
rýni hans á siömermingunni og hugmyndin um aö mennirnir
væru sælastir er þeir liföu sem náttúrlegustu lífi. Rousseau
hélt skoðunum sínum fram meö dæmafáum ákafa og hita og
haföi inikil áhrif. Kant varö fyrir miklum áhrifum frá honum,
enda líkist hann honum nokkuö í hmni vægöarlausu gagnrýni
sinni á viðteknum skoðunum og kenningum.
A Englandi haföi tilhneging til gagnrj'nandi heimspeki lengi
veriö til. John Locke hélt fram, aö öll hugsun og þekking
mannsins J>yrfti aö vera gerö aö rannsóknar efni áöur hægt væri
aö ákveöa hvaö væri vissa. Þessari stefnu var ennþá betur
íramfylgt af skotanum David Hume, enda var þaö hann, sen>
mest áhrif haföi á Kant á árunum 1770-cSa, er hanin breytti
skoöunum sínum. Hnme neitaöi því aö eintóm heilabrot urn
tílveruna gætu nokkurn tíma leitt tií vissu. Ef menn vilja
finna sannleikann, þá veröa þeir aö byrja meö vernlegri þekk-
ingu og reynzlu. Öll þekking er þannig til komin. aömaöurinu
veröur íyrir áhrifum frá umheimi sínum. Hugsanirnar eru
nokkurskonar eftirmyndir þessara áhrifa. Af þessu feiöir, aö
ekkert annaö en J>að, sem maöurínn lærir að þekkja í gegnnm