Heimir - 01.11.1909, Blaðsíða 10

62
HEIMIR
Öll sönn þekking bygg;ist á dómgreindinni og ályktunum
hennar. Reglur þær, sem dómgreindin fylgir eru skynseminni
níeöskapaöar, einsog rúm óg tími. Samkvæmt reglum þessum
má flokka allar ályktanir dómgreindarinnar eftir aöal einkennum
þeirra. Kant nefnir tólf hugmyndaflokka (Kategorien), sem
hann aftur skiftir í íjóra aöai flokka, þeir eru: stærö, eiginleikar
sambönd og hættir. Alt, sem skynjanlegt er, og innihald
hverrar hugsunar tilheyrir einhverjum af þessum flokkum. Allir
hlutir t.d. hafa einhverja stærö, og hvert hugtak táknar eitthvaö
sem er eitt af mörgu, eða þá eitthvaö, sem er alsherjar og
ekkert annað getur verið til samhliöa. Sömuleiöis hefir alt
einhverja eiginleika, t. d. virkileika, þaö er, eöa neitun, það
er ekki, eöa þá í þriöja lagi takmörkun, það er aö nokkru leyti
Þriöji flokkurinn inniheldur skyldleika, orsakasamband og
gagnverkandi áhrif; sáfjóröi, hættir, skiftist í möguleika, tilveru
og nauðsyn. Þetta eru hinir tólf hugmyndaflokkar Kants og
undir þá heyrir á einhvern hátt alt sem í hugsun mannsins er,
hvort sem það er ytri sannreyndir eöa hrein hugtök. Lög
þessi eru hvergi til nema í skynseminni. Kant er Hume sam-
þykkur um að orsök og afleiðing séu ekki í hlutunum sjálfum,
heldur aöeins í huga mannsins. Hume áleit að orsaka ogafleið-
inga sambandiö væri aðeins til af vana, en Kant aftur á móti
álítur það grundvallaö í skynseminni og henni ófráskiljanlegt.
Allir hinir hugmyndaflokkarnir eru nákvæmlega sama eðlis.
Framh.
FRÉTTIR
Söfnuöir og félög únítara á Kyrrahafsströndinni héldu þíng í
sumar í bænum Seattle. Samkvæmt skýrslum þeim, sem gefnar
voru er útlitið þar vestra um viögang frjálsrar trúar mjög glæsi-
legt. Unítarískar skoöanir hafa náö mikilli útbreiðslu þar á síö-
ari árum. Margir söfnuöir hafa verið stofnaðir í ríkjunum Wash-
ington, Oregon og California. Sumir þeirra eldri eru orðnir