Heimir - 01.12.1909, Blaðsíða 3
HEI MIR
75
hygö á jörðunni. Gerum hana að fagnaðarhátíð í þeim skii-
ningi. Með því að koniast sjálfir sem næst hugsjóninni í
breytninni verður hátíðarhaldið þýðingarmest og bezt fyrir oss.
GLEÐILEG JÓL !
IMMANUEL KANT
Útdráttur úr fyrirlestri, sem fluttur var ú Menningarfölagsfundi
Október, 1909, af Gudm. Árnasyni.
Framhald
Þessi sundurliðun hugsananna í hugmyndailokka er til þess
að sanna hin meðfæddu lög skynseminnar, sem maðurinn verður
að hugsa samkvæmt. En nú eru allir hugmyndafiokkarnir
sameinaðir í eina heild í skynseminni. Það sem sameiningu
þessari veldur er sjálfsmeðvitund eða cg hvers einstaklings. 1
raun og veru er það sem hver rnaður kallar sitt cg ekkert annað
en skynsemi hans í heild sinni. En ef nú öll þessi lög, sem
skynsemin verður að starfa samkvæmt til þess að geta eignast
þekkingu, sem ekki er sífeldurn breytingum undirorpin, eru hvergi
tilnema í skynseminni, þá er auðsætt að það er skynsemin, sem
að hálfu leyti skapar heíminn. Heimurinn eins og vér þekkjum
hann er heimurinn eins og skynsemin skynjar hann, og hann er
undir hennar lögum. Það eina sem vér, þess vegna, getuin
vitað unr heiminn er það að hann er skynseminnar heimur;
hlutirnír- fyrir utan oss eru það sem skynsemin gerir úr þeim,
þeir eru fyrirburðir (Phenomena) en hvað þeir eru í sjálfu sér,
nefnilega veruleikinn í þeim ósteyptur í inóti skynseminnar,
getuin vér ekki vitaö, en eitthvað eru þeir samt sem áður, vegna
þess, aö skynsemin hlýtur að fá efni sitt utan að, það býr hún
ekki til sjálf.—Hlutirnir sjálfir, heimurinn eins og hann er áður
en mannleg skynsemi býr til úr honum sinn heim, það sem
Ivant kallar: “das Ding an sich” er hið óþekta og óskynjanlega
(Noumena).