Heimir - 01.12.1909, Blaðsíða 14
36
HEIMIR
í mannkyninu sem heild. 1 ööru lagi er siöferöiö bundiö viö
þetta líf og þaö ástand sem því fylgir. Iivort aö siöferöislög
þau, sem hér eru góö og gild væru þaö einnig í einhverju ööru
lífi væri alt undir eöli sálarinnar og ástandi því. sem hún þar
væri í komiö.
Guðshugmynd Kants er afleiöing af siöferöishugmyndum
hans og trúarbrögöin eru frá hans sjónarmiöi sama og siöferöiö.
Kant hefir hér á alveg réttu aö standa. Trúarskoöanirnar eru
þýöingarlausar nerna þær hafi eitthvert gildi fyrir lífið sjálft,
hafi áhrif á hugarfar manna og lífsbreytni þeirra. Aöeins þær
trúarskoöanir, sem eiga rætur sfnar aö rekjatil lífsins sjálfs, sem
vaxa upp af viðleitni mannsins til betra og göfugra lffs geta haft
og hafa sanná þýöingu. Þær mega ekki vera réttri þekkingu
gagnstæöar, en þær þurfa þrátt fvrir þaö ekki aö sannast eins og
vísindalegar sannreyndir; þær eru hugsjónir, og aö fara meö
þær eins og reikningsdæmi er aö misskilja eöli þeirra. Kant
• haföi þessa skoöun á trúarbrögðunum, og þess vegna talar hann
um trúna sem afleiðingar siðferðishugsjónanna.
Þegar Kant dó átti hann marga áhangendur á þýzkalandi.
Trægastur þeirra var Jóhann Gottlieb Fichte. Hann lagöi
hugmynd Kants um sjálfsmeövitund skynseminnar til grund-
vallar fyrir heimspeki sinni, og komst aö þeirri niöurstööu aö í
insta eðli sínu væri alheimurinn ein samfeld skynsemi, sem hann
nefndi hiö takmarkalausa ég. Meö honum byrjaöi þýzka hug-
spekin, sem komst á sitt hæsta stig f heimspeki Hegels snemma
á nítjándu öldinni. Hugspeki þessi hvarf aö mestu leyti frá
hinni gagnrýnandi aöferö Kants og líktist á endanum stefnu
þeirri, sem hann haföi barist á móti. Um miöja nítjándu öld-
ina tóku menn að snúast á móti heimspekinni á þýzkalandi og
fóru aö leggja alla áherzlu á náttúruvísindin. En nú um síðast-
liðin tuttugu ár hefir áhuginn fyrir heimspekinni vaknaö aftur
þar sern annar staöar. Og nú er það heimspekisstefna Kants,
sem má segja aö sé ráöandi þar. Fjöldi manna nefna sig
fylgjendur spekingsins frá Königsberg. Fylgjendur hansskiftast
aöallega í tvo flokka. I öörum ílokknum eru prófessórarnir
Cohen og Natorp í Marburg fremstir, en íhinum prófessor Riehl