Heimir - 01.06.1910, Blaðsíða 2

218
H E I M I R
Holland varð aö sjálfstæðu ríki undir forustu Vilhjálms af Óraníu
eins hins besta manns, sem jjá varuppi. I Belgíu varð kaþólska
kyrkjan með hjálp Jesúítanna mótmælendunum yfirsterkari og
skiftust löndin við það.
Hvergi sýndi siðbótin betur en á Hollandi hversu skamt
frjálslyndi jaað sem henni var sainfara náði. Kalvínstrúin varð
smám saman Jnrengri og jjrengri þar eftir því sem hún náði meiri
útbreiðslu og fylgjendur hennar hættu að umbera aðrar trúar-
skoðanir þegar þeir voru orðnir einvaldir. Samt sein áður vildu
ekki allir beygja sig undir vilja þeirra, og bráðlega hófst deila
á milli þeirra sem voru of frjálslyndir til að fylgja Kalvín og
Jieirra sein héldu skoðunum hans fram óbreyttum. Maður að
nafni D. V. Koornhert frá Haarlem héltfram aö algert umburðar-
lyndi í trúarefnum ætti að eiga sér stað. Kaspar Koolhaes frá
Leyden mótmælti forlagatrú Kalvíns; en sérstaklega barðist J.
Arminíus prestur í Amsterdam og síðar háskólakennari í Leyden
á móti'ýmsum af kenningum Kalvíns. Skoðanir þessara manna
voru dæmdar villu kenningar, og á kyrkjuþingi, sem haldið var í
bænum Dort 1618—19 var ákveðið að allir fylgjendur Arminíusar
skyldu hætta að útbreiða skoðanir sínar, eða vera gerðir land-
rækir að öðrum kosti. Margir þeirra tóku síðari kostinn og fóru
i buttu um hríð, en eftir nokkurn tírna var þeim leyft að koma
aftur til Hollands og mynduðu þeir þá þegar allsterkan flokk;
þessi flokkur bar síðan lengi náfn Arminíusarog viðurkendi hann
sem leiðtoga sinn, en sá sem mestan þátt átti í myndun flokksins
hét Símon Episcopíus. Arminingarnir voru altaf mjög fámennir
en á meðal jíeirra voru margir hinna frægustu mentamanna, sem
til voru í landinu. Nafnið er nú lagt niður, en hin svo nefnda
frjálslynda hollenska kyrkja, sem lengi hefir átt í baráttu við
bæðikalvínsku og kaþólsku kyrkjuna, er beint áframhald af henni.
Þó þessi hreyfing í áttina til frjálsra trúarbragða á Hollandi hafi
aldrei náð mjög mikilli útbreiðslu þar, hefir hún samt haft víð-
tak áhrif á trú—og kyrkjumál um allan vesturhluta Norðurálf-
unnar.
Arminíus og fylgjendur hans héldu fram Jrví, sem í raun og
veru hafði verið grundvallaratriði hinna fyrstu siðbótarmanna,