Heimir - 01.11.1910, Blaðsíða 13

alstaöar. Aö sönnu eru þaö nokkuö mismunandi kringum-
stæöur og atvik, sem hafa komiö henni af staö í þessu landinu
eöa hinu, og þaö er því ekkert eitt ákveöiö “prógram,” sem allir
modernistar hafa til samans; heldur hefir hiö sérstaka ástand
kyrkjunnai og afstaöa í hverju landi fyrir sig skapaö stefnu-
skrána fyrir þaö land. (Á þetta ætla ég aö benda frekar síöar.)
En þessi tvö einkenui eru sameiginleg meö öllum modernistum:
1. Þeir eru nútíðarmenn er finna nauösyn til aö endurskoöa
tniöalda guöfræðina og fella úr henni þaö sem ekki samrýmist
viö nútíðar vísindi og nútíðar menning. Þeir vilja umskapa trú
sína og guðfiæði þannig, aö þaö samrýmist sem bezt við þaö
sannasta og göfugasta í þekking og siöinenning þessara tíma.
2. Og þeii eru frelsis-vinir. Þeir eru óviljugir aö beygja sig
undir vald þaö, sem er byggt á miöalda stjórnar fyrirkomulagi;
vald sem er í höndum eins manns, er enga ábyrgö ber á gjöröum
sínum; vald sem hefir stööugt verið brúkaö til aö halda mönnum
í andlegri ánauð. Þeir búa í löndum, þár sem lýðveldi og full-
trúa stjórn er fyrir löngu búin að ryðja úr vegi einveldi og
konungsstjórn, og þeir vilja laga stjórn kyrkjunnar og sníöa
hana ineir eftir því fyrirkomulagi, sem bezt hefir reynst og er
mest við hæfi nútíðar manna í veraldlegum málum. Þeir eru
partur af þeim straumi nútímans, sem hefir hrifið flesta af heim-
sins þjóöuin og er aö færa þær meö sífelt auknum hraöa í áttina
til fullkoininnar lýöstjórnar (democracy). Einkunnar orð allra
Modernista gætu fullvel verið : “truth, liberty, fraternity,”
(sannleikur, frelsi, bróðerni).
En eins og jeg hefi áöur bent, á hafa modernistarnir ekkért
eitt ákveðið prógramm. Oft og tíöum er takmarkiö, sem
stefnt er að óákveðið, og stefnan óformuð. Fyrir þessar ástæð-
ur er mjög erfitt aö skilja til hlítar og meta réttilega þessa
umbóta öldu innan hinnar miklu rómversk-kaþólsku kyrkju.
Enda er þaö æfinlega örðugt verk, aö dæma um samtíðarhreyf-
ingar og meta rétt þýöing þeirra fyrir framtíöina. Ég get ekki
vonast eftir aö geta gefið í þessum fyrirlestri sögu þessarar
stórvægilegu og mikilsvaröandi framfara hreyfingar. Ég get
ekki einusinni getið allra þeirra viðburöa, sem nú eru aö gjörast