Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1925, Blaðsíða 44

38
Stgr. Matthíasson:
IÐUNN
dýrgripir eru hinir svonefndu blindu kiiilar eða inn-
rensliskirtlar líkamans.
Hér nægir að minna á hina allra helstu, þ. e. nýrna-
hetturnar, heiladingulinn, skjaldkirtilinn og kynskirtlana.
(En kynskirtlarnir eru hvorttveggja í senn bæði opnir
og blindir kirtlar eins og seinna verður nánar skýrt frá).
Við skurðlækningar á mönnum og tilraunir á dýrum
hefir komið í ljós hve afarþýðingar-miklir þessir kirtlar
eru fyrir heilbrigða þróun líkamans. Þeir framleiða, hver
í sínu lagi, efnissafa er blandast blóðinu. Þessir efnis-
safar eru nefndir einu nafni hormón-safar (þ. e. fjörgun-
arsafar eða lífsvekjarar, af gríska orðinu hormaó = eg
fjörga, eða kem á hreyfingu). Kirtilsafar þessir streyma
með blóðinu til líffæranna, og hafa engu minni þýðingu
en taugakerfið til að koma líffærunum til að starfa og
vinna saman í réttum hlutföllum. Má því svo að orði
komast, að hér sé um nokkurskonar lífdögg að ræða,
er stöðugt tilflýtur hinum ótalmörgu líffærafrumum til
næringar og fjörgunar. (Um þetta mál er ýtarlega ritað
í Heilsufræði minni II. útg. bls. 107—111; Hjúkrun
sjúkra bls. 442—454, og í Skírni 1913, (bls. 388—403)
»Um lífsins elixír og hið lifandi hold«.)
Nýrnahetturnar framleiða efni (adrenalin), sem virðist
vera ómissandi hressingarlyf til að viðhalda reglulegum
hjartslætti og blóðþrýsting, og yfirleitt á það upptökin
að öllu ósjálfráðu starfi innýflatauganna. Ef nýrnahett-
urnar veikjast eða hrörna, þá hrörnar um leið alt útlit
líkamans, húðin verður móbrún og skorpin, auk margs-
konar vanheilinda í öllum líkamanum.
Heiladingullinn hefir hemil á eðlilegri stærð og lögun
ýmsra líffæra, svo að vöxtur þeirra aflagast við veiklun
hans. Efnissafinn, sem frá honum stafar hefir sérstök
áhrif á hreyfingu legvöðvanna og vöðva hjartans.