Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1929, Blaðsíða 114

304
Skuldamál Evrópu.
IÐUNN
raun vitni. Þýzkalandi hélt við algerðu fjárhagslegu
hruni, markið féll niður í ekki neitt og ríkið rambaði á
barmi gjaldþrota. Og það sem meira var: niður í þann
hafsvelg, er fjárhagshrun Þýzkalands hefði valdið, mundi
svo að segja alt meginland Evrópu hafa sogast með.
Það voru Ðandaríkin, sem tóku í taumana. Vitanlega
ekki af einskærri mannúð eða réttlættiskend. Miklu
fremur til þess að vernda sinn rangláta mammon. Sem
lánardrotnar Evrópu gátu Bandaríkjamenn ekki horft
upp á það, að verðmæti hinna góðu skuldabréfa þeirra
gufuðu burt í veður og vind mitt í evrópiskum óskapn-
aði. Svo settu þeir þumalskrúfuna á skuldunauta sína og
þröngvuðu þeim til að slaka á klónni gagnvart Þjóð-
verjum. Skyldi skipuð nefnd fjármálafræðinga til þess að
ákveða skaðabótaupphæðina — ekki út í bláinn, heldur
með tilliti þess, hvað Þýzkaland gæti borið.
Nefnd þessi var sett á laggirnar haustið 1923. For-
maður hennar var Bandaríkjamaðurinn Dawes, og var
nefndin oftast við hann kend og kölluð Dawes-nefndin.
Nefndinni þótti enn of snemt að ákveða endanlega
upphæð skaðabótanna. Hún lét sér nægja að gera á-
ætlun um greiðslur Þjóðverja næstu fimm árin og stilla
upp einskonar velmegunar-vísitölu, sem greiðslurnar
skyldi reikna út eftir í framtíðinni.
Dawes-samþyktin gerði ráð fyrir stígandi afborgunum
fyrstu fimm árin, og skyldi upphæðin vera 2>/2 miljarð
síðasta árið. Að þessum fimm árum iiðnum skyldi sú
upphæð vera lágmark á árlegum greiðslum Þjóðverja,
en að öðru leyti skyldi heildarupphæðin ár hvert reikn-
ast út eftir fyrnefndri velmegunar-vísitölu.
Til þess að létta undir samþykt og framkvæmd þessa
samnings lofuðu svo Bandaríkin Þjóðverjum 800 miljóna
gullmarka láni upp í greiðsluna fyrsta árið. —
Þann 1. sept. í ár er þetta fimm ára tímabil Dawes-
samningsins út runnið. Frá þeim degi ætti því að fara
að reikna ársgreiðslur Þjóðverja út eftir vísitölunni. En
það þýðir aftur allverulega hækkun á hinum árlegu
greiðslum.
Nú hefir reynslan sýnt, þessi fimm ár, sem Davves-