Kirkjuritið - 01.07.1938, Síða 66

322
Hinn almenni kirkjufundur.
Jiilí.
II.
•Nítjánda öldin var ekki friðaröld — frekar en dóttir hennar,
sú 20., hefir verið, er og lítur út fyrir að verða.
Það er örlagaþrunginn timi fyrir Evrópuþjóðirnarj sem kunn-
ugt er, byltingar og styrjaldir skiftast á, en upp af þeim ógnum
stiga þó miklar umbætur í menningu álfunnar.
Danmörk, sem fram að þessu mátti telja höfuðveldi Norður-
landanna, fékk að kenna á þessu: A öndverðri öldinni misti hún
Noreg í viðbót við Skán. Um miðja öldina lenti hún í Slésvikur-
styrjöldunum og á síðasta þriðjungi aldarinnar tapaði hún Suður-
Jótlandi. Stjórnvaldalegar horfur Dana voru því orðnar óglæsileg-
ar; lítið eftir annað en Grænland og Island, og jafnvel fslendingar
þá teknir að gerast furðu óþægir. — bá er það, að danska þjóðin
sýnir heiminum, líklega betur en nokkur önnur þjóð, hvað sam-
liygð og saineining má sin mikils, þegar á reynir, hvernig erfið-
leikarnir og töpin snúast þeim í menningargrundvöll, hvernig
þeir unnu inn á við það, sém þeir töpuðu út á við, og miklu meira
en það. — Eitt af því marga, sem fram kemur í þessari viðreisn-
arbaráttu Dana, er lýðháskólastefna Grundtvigs, sem breiðst hefir
út um öll Norðurlönd og víðar, og sagt hefir verið um, að megi
jafna, að sínu leyti, við siðabót Lúters.
í Danmörku hafði, eins og annarstaðar, naumast verið um aðra
skóla að ræða en skóla fyrir embættismenn þjóðarinnar með
miklu latínunámi latínudýrkun.
En hér kemur fram hin mikla og merkilega nýjung: Skóli fyr-
ir alla, af öllum stéttum á þjóðlegum grundvelli, þar sem frætt
sé um hverskonar þjóðmegunarskilyrði á sjálfu móðurmálinu —
í mætti hins lifanda orðs. — „Ekki til þess að skapa nein vísinda-
mannasýnishorn" — skrifaði Grundtvig sjálfur, heldur til þess að
þroska nýta og gæfusama þjóðfélagsborgara, sem þekkja og elska
land sitt og tungu.
Hér er gerð tilraun, sem lánast ágætlega, til þess að lyfta þjóð-
arheildinni allri til meiri víðsýni en verið hafði áður, lyfta henni
í æðra veldi göfgi og menningar. í gegnum sögu, bókmentir og
kristindóm er sérstök rækt lögð við að glæða tilfinningalíf nem-
endanna og því vakin ást á landi, þjóð, tungu og trú.
Dæmin eru deginum ljósari um liina mörgu menningarsigra
Dana, og sleppi ég því, að rekja þau hér, en mig langar til að
geta þess, sem ég heyrði skólastjóra búnaðarháskóla Dana segja
í ræðu, er hann flutti á 60 ára afmæli lýðháskólans í Askov 1925:
„Margir útlendingar, er kynnast landbúnaði vorum og jafn-
framt jarðvegi lands vors, sem víða er mjög magur, spyrja undr-