Kirkjuritið - 01.01.1949, Qupperneq 59

UM KIRKJUAGANN
57
legar athafnir geti farið virðulega fram og til þess að úr-
skurða, hver sé rétt kenning. Því lyklavaldið að binda og
leysa er falið sérhverjum kristnum manni. En vegna þessa
umboðs síns er presturinn leiðtogi safnaðarins.
Einu sinni hefir það komið fyrir hér á landi, að maður
hafi verið settur í hið meira bann af biskupi sínum í lút-
erskum sið. Var þá að öllu farið að gildandi lögum.
Árið 1700 fór Gísli bóndi Ólafsson á Rauðalæk í Rang-
árvallasýslu að afrækja altarissakramentið. Var það frek-
legt brot á kirkjusiðum, svo 1711 fær hann sýslumanns-
áminningu, sem hrífur ekki. Valdsmenn og kirkjunnar
þjónar eru svo ráðalausir, að það er fyrst 1724, sem það
ráð er tekið, að setja hann út af sakramentinu, en 1726
flytur sýslumaðurinn í Árnesþingi hann nauðugan til Al-
þingis. Þar skipaðist svo málum, að hann var úr banni
ieystur, en strax og heim kom hélt hann áfram í sömu
forherðingunni. Það var engin furða, að Finnur biskup
Jónsson skyldi nefna hann „inveteratæ contumaciæ rusti-
cus“ í kirkjusögu sinni.
Þar sem Fræða-Gísli, en svo var viðumefni hans, og gæti
það gefið tilefni til ýmissa getgátna, skipaðist ekki við,
bannfærði Jón Árnason biskup hann þeirra stærri bann-
færingu 1728. Var hann „yfirgefinn til holdsins fordjörf-
Uflar í Satans hendur.“ (1. Kor. 5, 5.—10., Matt. 18, 17.).
En hvernig stóð á því, að biskup í lútersk-evangeliskum
sið skyldi geta unnið þetta verk? Svo einkennilega vill
til, að Kirkjuskipanin 2. sept. 1537, II. kap. gerir einmitt
ráð fyrir, að hægt sé að beita hinni meiri bannfæringu, þótt
hún hins vegar staðfesti m. a. Ágsborgartrúarjátninguna
sem trúarjátning. Hin norska kirkjuskipan Kristjáns 4.
2. júlí 1607, sem var lögleidd hér á landi, að því er sumir
telja, með tilskipun 29. nóv. 1622, gerir ráð fyrir hinu
sama í II. 10. Þar að auki hafði Helgisiðabókin inni að
halda ákvæði um aðferðina við bannfæringarathöfnina.
Norsku lög Kristjáns 5. höfðu einnig ákvæði þessu aðlút-
andi í 2. bók, 9. kap., en gildi þeirra laga var vafasamt