Kirkjuritið - 01.01.1949, Síða 80

78
KIRKJURITIÐ
hann standa afar hátt, frá listrænu og tæknilegu sjónarmiði
séð.
Mansveld var í einskonar transi, þegar hann málaði myndir
sínar, og ekki lagði hann meira til myndanna frá sjálfum sér
en svo, að hann málaði hin fegurstu verk í myrkri. Þegar hann
var ekki í þessu dularfulla ástandi, gat hann ekki teiknað rétt
hina einföldustu mynd. En í transinum tók hann oft að tala
erlendum tungum, þótt hann kynni ekkert mál annað en móð-
urmál sitt, hollenzkuna.
Hvemig ber að skýra þessar furðulegu staðreyndir?
Hér em að verki menn, sem enga þekking hafa á málara-
list og enga tæknilega fræðslu hafa fengið, og hafa aldrei haft
nokkurn snefil af löngun í þá átt, en komið skyndilega fram
sem fullþroskaðir listamenn. Hvaðan kemur þeim máttur og
möguleiki 'til að skapa hin fáguðu listaverk?
Það er tvennt, að myndimar sýna frábæra leikni í meðferð
á litum og línum, og að myndimar bera að dómi viðurkenndra
listfræðinga svo ótvíræð séreinkenni hinna látnu málara, sem
fullyrt er að standi á bak við þetta starf, að ógerlegt sé að
þekkja þessar dularfullu myndir frá myndum, sem meistaramir
máluðu í lifanda lífi á jörðunni, — þetta tvennt hlýtur að beina
athygli vorri að því, að aðrar vitsmunavemr stjómi starfi þess-
ara manna. Og því ekki þessir látnu málarar sjálfir?
Um hina fögru Kristsmynd Bertu Valerius er mér ekkert
kunnugt, sem sannað gæti, hver staðið hafi á bak við það starf.
En hitt er öllum ljóst, að úr því að þetta er eina myndin, sem
hún málaði og að hún var sjálf gersamlega þekkingarlaus um
þá tækni, sem málarar verða ámm saman að ávinna sér til
þess að geta málað slíka mynd, hefir á bak við hana staðið ein-
hver sá persónuleiki, sem kunnáttuna hafði og leiknina. Dular-
röddin, sem hvatti hana til að hefja þetta starf, og veran, sem
hún fann í návist sinni, þegar hún málaði, vom hljóðar um sjálf-
ar sig. En verkið lofar meistarann, hver sem hann var.
Ef einhver, sem línur þessar les, kynni að fá löngun til að
skyggnast lengra inn í þessa furðuheima, vil ég benda honum
á, að um þessi efni er ýtarlegur og stórfróðlegur kafli í hinu
mikla ritverki dr. E. Mathiesens: Das Persönliche Úberleben
des Todes, sem er til í Landsbókasafninu.
Jón AuSuns.