Kirkjuritið - 01.01.1961, Blaðsíða 8

2
KIRKJURITIÐ
þegar ekki er messað í sókninni, eða jafnvel hvort sem er. —
Annar þáttur prestsstarfsins er að húsvitja á hverjum bæ, líta
eftir kunnáttu ungra og gamalla, ýta undir alþýðlega menn-
ingu yfirleitt. Hlutverk safnaðarins er að sækja messurnar,
iðka húslestra, taka á móti prestinum, þegar hann kemur, og
inna af hendi gjöld sín til prestsins og kirkjunnar, jarðarafgjöld,
ljóstolla, lambstolla, kvaðir, prestsmötu o. s. frv. -— Dýrð og
vegsemd prestanna er mikil, hið andlega starf þeirra hefur fast
og ákveðið form, innan ramma þjóðfélags, sem mótast að miklu
leyti af því, að það er samvaxið kirkjunni. En þó að þessi mynd
sé að mörgu leyti glæsileg, fer ekki hjá því, að djúpir og dimm-
ir skuggar séu þar samofnir hinni gullnu dýrð. Kirkjuræknin
er öðrum þræði ávöxtur helvítisprédikana og ógnana eða
hræðslu við tiltektir veraldlegra stjórnarvalda. Kirkjurækinn
maður nýtur meira álits, og margur á nokkuð undir því að koma
sér vel við voldugasta mann sveitarinnar. Söfnuðurinn borgar
gjöld sín bölvandi í hljóði, því að menn líta á þau sem persónu-
legar álögur, en ekki tillag til helgrar stofnunar. Stórbændurnir
öfunda prestinn af slægjum og varplöndum, kaupmannavaldið
lítur hann stundum óhýru auga. Fátækrahjálpin fer fram sam-
kvæmt aðferðum, sem bezt bera vott um úrræðaleysi þjóðar-
innar. Öreigarnir kreppa hnefann í buxnavösunum, þegar sveit-
arflutningur, sundrun heimila eða niðurseta á misjöfnum bæj-
um er náðarbrauðið, sem að þeim er rétt. Þó að hreppstjórarnir
hafi sjálfsagt fengið sinn bróðurpart af gagnrýninni, hlaut prest-
urinn að fá sitt. Það andar víða kalt til höfðingjanna. Sjálfsagt
hefur margur veslingurinn átt athvarf hjá presti sínum, og
stundum kvörtuðu hreppstjórar yfir því, að prestarnir héldu
hlífiskildi yfir fátækum bændum, með því að leigja þeim kirkju-
jarðirnar fyrir lítið, í stað þess að hrekja þá burtu á annan
hrepp. Margur unglingurinn fékk ókeypis tilsögn hjá prestinum
og þar með fyrstu möguleika til að komast áfram á mennta-
braut sinni. Og vafalaust voru margir prestar, sem heldur létu
sig vanta tekjur sínar en að ganga hart eftir prestslömbum,
enda voru þau víst ekki alltaf valin af skárri endanum. — Þann-
ig sýnir hin gamla mynd bæði ljós og skugga, og lái mér hver
sem vill, þó að ég segi, að sem heild finnst mér hún ekki svo
aðlaðandi, að ég myndi óska, að hún yrði aftur að veruleika.
Önnur myndin stendur oss nútímamönnum nær. Hún er frá