Kirkjuritið - 01.07.1961, Page 25

KIRKJURITIÐ
311
orðið þar fyrir þeim áhrifum, sem geri liana færari til þess,
ef til kemur, að ala upp biirn sín. Og livað er mikilvægara
en það?
Annars langar mig til að víkja að því, livað valdi þeirri tregu
kirkjusóku, sem livarvetna er kvartað um, og ekki aðeins hér
á Islandi. Ég liefi þegar nefnt eina ástæðuna. Kirkjan er eitt
af þessu gamla, er ég talaði um áðan, sem ýmsir þykjast óvissir
um, að eigi lengur rétt á sér. Hér hafa efnisliyggja og skyn-
semistrú unnið sitt. Með margvíslegum og stórkostlegum sigr-
um vísindanna og mannlegrar hugsunar liefir sú skoðun mjög
fest rætur, að allra sanninda sé að leita í lögmálum efnis-
heimsins með aðstoð mannlegrar rökvísi. Trúarbrögðin séu
aðeins liégiljur horfinna tíma. Brautryðjandi nútíma-rök-
hyggju eða rationalismans er talinn Descartes (d. 1650) hinn
franski. Frumsetning hans, „Cogito, ergo sum“, ég lnigsa, j)ess
vegna er ég, leiddi mannlega hugsun til öndvegis. En það er
á 18. öld, öld fræðslufrömuðanna og fræðslustefnunnar, að
skynsemistrúin steiulur í mestum hlóma og nær hámarki í
stjórnarbyltingunni frönsku, þegar Robespierre lætur reisa
sk ynseminni altari í sjálfri Notre-Dame-kirkjunni í París,
jafnframt J)ví sem liann liamast við að láta hálshöggva laiula
sína og fyrri félaga í nafni liinnar sömu skynsemi. Til varn-
aða r er gott að' minnast jiess, að svo ósynsöm getur skynsemin
orðið, ]>egar hún blindast af sinni eigin dýrð og mætti. En
l>rátt fyrir slík gönuskeið hefir mannleg hugsun unnið ótrú-
lega sigra, ekki sízt eftir að liún tók að styðjast við raunvís-
mdi nútímans, og |)að eru Jjessir sigrar, sem enn gefa Jæirri
trú hyr í seglin, að mannlegum anda muni með tíð' og tíma
fært að ráða allar gátur. Slík trú mun ekki sízt hafa verið al-
uienn hjá vísindamönnunum sjálfum fram yfir síðustu alda-
mót. Það var hún, sem meðal annars studdi að því að skapa
hjartsýni þeirra tíma. Vísindin áttu að leysa allan vanda. Og
uú hefir þessi trú náð til fjöldans, til almennings, J)ar sem
hún veldur gjarna sjálfsbirgingslegri skynsemidýrkun lijá lnilf-
inenntuðu fólki. Hins vegar skilst mér, að sumir liinna fremstu
vísindamanna séu nú óvissari í sinni sök en áður. Hver ný
lausn og ný sannindi virðast alltaf færa nýjan vanda, jafnvel
oun víðtækari liinum fyrri. Því dýpra sem skyggnzt er í eðli
sjálfs efnisins, J)ví ó-efniskenndara liefir J)að orðið, því nær