Kirkjuritið - 01.12.1978, Blaðsíða 73

urnar þýddar á dönsku eftir að sið-
bótin var leidd í lög í landinu og í flest-
uni kirkjum fluttar við hverja guðs-
Þjónustu nokkuð lengi framan af. En
Þegar Palladius biskup gaf út hand-
Þók (Alterbog) sína 1555, lét hann
hana hafa meðferðis tvennar kollekt-
Ur, tvaer fyrir hvern sunnudag, og ætl-
aðist til, að hver prestur gæti valið
urn, hvora þeirra hann flytti, því ekki
skyldi nema önnur borin fram sama
sunnudag. Annar bænaflokkurinn
Var sá, sem hingað til hafði frá
katólskri tíð notaður verið með ör-
fáum undantekningum, en hinn var
n!/r. Hafði Palladius biskup tekið
hann úr þýzkri postillu, sem þá var í
miklu afhaldi, eftir Vitus Dietrich,
prest í Núrnberg. Stóðu þær þar sem
Þasnir á eftir prédikun, og hefur því
höfundinum ekki til hugar komið, að
Þaenir þessar gætu verið kollektur á
undan pistli og guðspjalli. Þær eru
ai|armiklu lengri, takafram mörg sér-
stök atriði og draga bæði að efni og
0rðfaeri mjög mikinn dám af tím-
anum, sem þær urðu til á. Aftur hafa
9°mlu kollekturnar það til síns á-
9aetis, að þær eru stuttar, kjarnmikl-
ar. hákristilegar og eiga jafnt við alla
hma. Þær geta aldrei orðið úreltar.
sýnast dönsku prestarnir, eftir að
Þeir höfðu fengið þessa nýju hand-
°ók, af misskilningi hafa flutt báðar
kollekturnar við sömu guðsþjónustu,
aðra á undan pistli, en hina á eftir
Prédikun, gagnstætt tilgangi bisk-
upsins. Það verður tilefni þess, að
eftirmaður Palladiusar, Hans Albert-
®er7> rýmir gömlu kollektunum út,
Þ°gar hann gaf handbókina út á ný
og þannig varð danska kirkjan
og um leið sú norska af með þær fyrir
misskilning og fékk aftur aðrar, sem
ekki eiga nærri því eins vel við alla
tíma og fullar eru af orðatiltækjum,
sem nú láta fremur illa í eyrum. En
þrátt fyrir þessa tilbreyting í Dan-
mörku fær íslenzka kirkjan leyfi til að
halda áfram með gömlu kollekturnar,
sem Ólafur Hjaltason biskup
(1552-1569) að líkindum hefur þýtt,
þangað til þeim var rýmt út eftir miðja
þessa öld, öldungis tilefnislaust.
Hvaðan eru þá kollekturnar, sem nú
standa í ísl. handbókinni? Þær eru
flestar smíðaðar upp úr kollektum
dönsku kirkjunnar, eftir því sem ég
bezt get fundið. Þær eru þeim að
sönnu svo ólíkar, að fyrst sýnast þær
manni öldungis aðrar vera, en við
mjög nákvæman samanburð kemst
maður að þeirri niðurstöðu, að það sé
ofurlítið brot af hinum dönsku. Pétur
biskup hefur fundið, að orðrétt þýðing
mundi láta illa í eyrum íslendinga, og
er ég honum samdóma í því, hvort sem
nú kollektunum eða eyrunum er þar
um að kenna. Þess vegna hefur bisk-
upinn tekið eitt eða tvö atriði úr hverri
kollektu, eins og þegar rifið var tekið
úr síðu mannsins forðum, og myndað
af því nýja. En naumast verður sagt, að
honum hafi tekist eins vel, því aflið og
andagiftin í dönsku kollektunum hef-
ur horfið; þær eru aðeins skuggar af
því, sem þær eitt sinn voru, hvorki
héi'lar né hálfar; hafa hvorki á sér hinn
klassiska blæ fornaldarinnar, né hinn
einkennilega blæ, sem heyrir siðbót-
aröldinni til.
Þær kollektur, sem vér nú höfum,
erum vér því eiginlega einir um. Það er
ekki hægt að segja, að vértökum und-
311