Alþýðublað Hafnarfjarðar - 26.11.1949, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
Minningarorð- um
GUNNLAUG KRISTMUNDSSON
íyrrverandi sandgræðslustjóra
Á mánudaginn kemur fer fram í
Fossvogskapellu bálför Gunnlaugs
Kristmundssonar fyrrverandi sand-
græðslustjóra. Hann andaðist í
Landspítalanum síðari hluta laug-
ardags 19. þ. m. Hafði hann um
langt skeið kennt sjúkdóms og legið
rúmfastur í hálfan mánuð þar til
hann andaðist örfáum dögum eftir
uppskurð.
Gunnlaugur Kristmundsson fædd
ist að Þverá í Núpsdal í Vestur-
Húnavatnssýslu 26. júní 1880. Móð-
ir hans var Þórdís Gunnlaugsdóttir
frá Efra-Núpi í Húnavatnssýslu,
kominn af merku bænda- og presta-
kyni norðanlands. Faðir Gunnlaugs
var uppalinn að nokkru á Melstað
í Flúnavatnssýslu hjá séra Böðvari
föður Þórarins Böðvarssonar pró-
fasts að Görðum á Álftanesi, Krist-
mundur Guðmundsson faðir Gunn-
laugs var langt fram í ættir kom-
inn af traustu og rótföstu bænda-
fólki í Húnavatnssýslu. Gunnlaugur
var því norðlenzkur að uppruna,
en Hafnfirðingur í rúm fjörutíu ár.
Foreldrum Gunnlaugs varð átta
barna auðið, en aðeins fjögur þeirra
náðu fullorðinsaldri, og lifir nú ein
þeirra systkina, Ingibjörg. Á þeim
árum, er foreldrar Gunnlaugs hófu
búskap, var ríkjandi mikil fátækt
meðal alþýðu í sveitum landsins
og vantrú manna á batnandi tím-
um örfaði útþrá og utanfarir íslend-
inga til Ameríku, að leita þar gæfu
og gnægðar á síðari hluta 19. aldar.
Aðrir, sem trúðu á mátt moldar-
innar helguðu krafta sína ræktun
landsins. Þá trú höfðu foreldrar
Gunnlaugs Kristmundssonar, þó að
efni í upphafi búskaparins hafi eng-
in verið.
En engan þarf að undra, þó að
þá hafi verið þröngt í búi á mann-
mörgu heimili, þar sem auk efna-
leysis gengu yfir landið harðindi
mikil árið 1880. Á sama ári missti
einnig Kristmundur faðir Gunn-
laugs heilsuna og lá um langt
skeið rúmfastur. Hann varð þá að
bregða búi og heimilið tvístraðist.
Þrem börnum þeirra hjóna var
komið fyrir hjá vandalausum, en
Gunlaugur, sem þá var nýfæddur
fluttist með foreldrum sínum að
Melstað til séra Þorvalds Bjarna-
sonar.
Gunnlaugur varð, svo sem venja
var um unglinga á þeim tímum, að
byrja ungur að vinna fyrir sér. Og
í sveitinni vann hann í æsku öll
algeng störf og gekk að þeim með
einbeittum dugnaði og áhuga sem
ávallt og í öllum störfum hefir
einkennt Gunlaug Kristmundsson.
Meðfæddar gáfur og löngun til
þess að leita náms og víðáttumeiri
sjóndeildarhrings hélt honum ekki
í sveitinni til langframa. Eftir tví-
tugt ruddi hann sér braut frá fá-
tækt til mennta og lagði leið sína
í Flensborgarskólann. Þár lauk
hann gagnfræðaprófi 1904 og ári
síðar kennaraprófi frá sama skóla.
Að loknu kennaraprófi fór Gunn-
laugur utan til Danmerkur og
kynnti sér sandgræðslú, fyrir áeggj-
an Ilannesar Ilafstein, ráðherra.
Á þessum ártim var mikíl þjóðar-
vakning á íslandi. Stjórnin flutt til
landsins 1904, landsíminn settur á
stofn 1906 og margt fleira aðgert
til framfara. Gunnlaugur vildi
verða einn af Vormönnum íslands
Og hann varð það. Hann véitti því
áthyglí hvernig gróðurlausu józku
heiðunum var breytt í fagurgræna
gróðurreiti. Þannig vildi hann
breyta sandauðnum íslands í gróð-
urlönd.
Þegar heim kom hafði hann þetta
tvennt í huga, að lækta lýð og
land. Hann réðist kennari við barna
skólann í Hafnarfirði 1907 og á
sumrum til sandgræðslu. Bæði þessi
störf vann hann þar til fyrir fáum
árum að han lét af þeim fyrir ald-
urs sakir. Hafði Gunnlaugur þá í
íjóra tugi ára unnið að þessum
húgðarmálefnum sínum við góðan
orðstý og glæsilegan árangur.
Gunnlaugur var góður kennari,
miklum kostum til þeirra starfa
búinn og virtur af nemendum.
Margfróður var hann og og vel að
sér í öllu er að kennslustörfum laut,
og stundaði þau af alúð og trú-
mennsku. Einkum var Gunnlaugur
sögufróður mjög langminnugur á
merka atburði í sögu lands og þjóð-
ar. - ýi.. —
Sandgræðslustörfin hafa reist
Gunnlaugi Kristmundssyni þann
minnisvarða, sem' ei fellur í
gleymsku né dá á meðan land vort
byggist ogmóðir jörð grær á hverju
vori. Á því sviði hefur Gunnlaugur ..
unnið þjóð vorri og framtíð þrek-
virki með afköstum og aukinni trú
á ræktunarmöguleika. í upphafi var
ekki auðvelt að hefja brautryðjenda
starf í þessari grein frekar en oft
vill verða. Skortur á skilningi og
trú, var lengi Þrándur í Götu sand-
græðslunnar. Tregða fjárveitingar-
valdsins að leggja fram fé til starf-
seminnar og skilningsleysi almenn-
ings héldust í hendur framan af.
En Gunnlaugur hélt ótrauður
áfram og honum tókst með frábær-
um dugnaði og ódrepandi elju að
sigrast á hvérjum erfiðléika Al-
menningsálitið breyttist og nýr
skilningur og trú skapaðist hjá
stjórnarvöldum landsins á starfsemi
sandgræðslunnar.
Því hvert einasta strá, sem teygir
sig upp úr sandflákunum, hefir það
hlutverk að grséða sár foldar, og
ber vitni um hugsjón og störf Gunn
laugs Kristmuhdssónar.
Gunnlaugur kom allmikið við
sögu bæjarmála í Hafnarfirði. Hann
átti sæti í bæjarstjórn í 8 ár, 1922—
1930, og átti þar sæti í ýmsum
nefndúm, m. a. var han formaður
fjárhagsnefndar óg' skólanefndar.
Gunlaugur þótti tillögugóður, holl-
ráður Og hygginn, aðgætinn og
mikill fylgismaður umbóta og raun
hæfra framfara. Lítilmagnanum var
hann traustur málsvari og kom sér
vel að hann var ræðumaður góður,
rökfastur og þéttur fyrir í'sókn og
vörn.
Gunnlaugur var aðalhvátamaður
að stofnun Bókasafns Hafnarfjarðar
og lengi formaður bókasafnsnefnd-
ar.
Gunnláugur var í Verkamanna-
félaginu Hlíf og vann mikið í þágu
félagsins og að bættum lífskjörum
og afkomu almennings.
í Málfundafélaginu Magna var
Gunnlaugur frá stofnun og síðustu
árin endurskoðandi. Hann hafði
mikinn áhuga á ræktun Hellisgerð-
is og fegrun, en að því hefir Magni
unnið frá upphafi.
Ileiðursfélagi var Gunnlaugur í
Búnaðarsambandi Suðurlands og
árið 1942 var liann sæmdur Fálka-
orðunni.
Marga fleiri þætti úr starfssögu
Gunnlaugs Kristmundssonar mætti
rpkja, en ég læt hér staðar numið.
.. Þegar litið er yfir ævi þessa mæta
manns og störf hans öll, verður ljóst
að þar hefir verið á ferð maður,
sem gengið hefir götuna til góðs
íslenzku þjóðinni, gæfumaður.
Gunnlaugur var kennari minn
í bárnaskólá. Eftir það bar fundum
okkar sjaldan saman þar til síðustu
12 árin, að við hittumst í liverri
viku, þann tíma árs, sem Gunnlaug-
ur starfaði ekki að sandgræðslu.
Við komum fjórir saman á laugar-
dagskvöldum, og sátum við spil og
ræddum annál vikunnar og annað
er á góma bar. Það var ánægjulegt
að vera í þeim félagsskap með'
Gunnlaugi Kristmundssym. Háníi
var fræðandi og skemmtinn. Gleðin
skein í andliti hans, er hann ræddi
hugðarmál sín, og hafði einhverju
fengið áorkað. í gleðskap var hann
glaðastur en einnig var hann al-
vörumaður, viðkvæmur og tilfinn-
inganæmur. Hann var trygglyndur
í vináttu, einarður og fastur fyrir,
hjálpfús og góður sínum systkin-
um.
Með söknuðí kveð ég vin minn
Gunnlaug, og fleirum mun finnast
skarð fyrir skildi.
Með Gunnlaugi Kristmundssyni
er horfin sjónum vorum, einn merk-
asti maður sinnar samtíðar, einn
af beztu sonum íslands.
Adolf Bförnsson
Kveðjuorð
„Hið mikla geymir minningin
en mylsna og smælkið fer.“
Svo segir Fornólfur spaklega í
einu kvæða sinna, og sannast það
oft og í mörgum skilningi. Þegar
einhver samferðamaður á lífsins
leið hverfur á bak við tjald það,
sem skilur heima lifenda og látinna,
verður þeim, sem enn eru eftir,
gjarnt á að rifja upp minningar
Framhald á hls. 3