Jörð - 01.04.1941, Side 135

nokkurrar hlítar, hin flóknu rök stjórnmálalífsins, né af eðliieg-
um ástæðum höfðu fengið nokkurn þroska í skóla lifsins, heldur
voru og að lyktum leiddir til jafnra ráða menn, sem hafa þá að-
stöðuna til þjóðarinnar að vera fremur þiggjendu" en veitendur í
hagnýtum þjóðarbúskap.
Ofan á hina víðtæku útfærzlu kosningaréttarins liefir svo verið
bætt þvi, að taka gild til umráðanna atkvæði þeirra manna, sem
ekki hafa þegið í vöggugjöf, eða að þekkingu og þroska, svo mik-
inn skilning að geta ágallalaust leyst af hendi þá einföldu þraut,
að greiða atkvæði.
Afleiðing þess, hvernig til er orðið skipað með kosningarétt-
inn, er allur sá mannskemmandi áróður, jafnt fyrir kjósendur
og þá, sem eftir völdunum sækjast, sem orðinn er faslur liður í
nær öllum almennum kosningum og í' stjórnmálalífinu og þjóð-
lifinu öllu.
2. Plokkshyggjan. Eftir að aðstaða og viðhorf gagnvart erlendri
yfirdrottnan hætti að mestu að skipta þjóðinni í flokka, var þegar
leidd til öndvegis flokkshyggja í innanlandsmálunum. Eins og flokka-
drættir með þjóðinni væri eitthvert háleitt hugsjónarmark! Flokks-
hyggjan í innanlandsmálunum lét þá heldur ekki á sér standa, og
óx brátt hröðum skrefum „utan við lög og rétt“, það er að segja,
án þess að stjórnlög landsins viðurkenndu hana, því síður krefð-
ust liennar.
Hugsun stjórnskipulaganna var í upphafi sú, að hver kosinn þing-
fulltrúi væri kosinn sem fulltrúi allrar þjóðarinnar. Aðallega vegna
landshátta (héraðaskiptingar o. fl.) var sii tilhögun valin, að þjóð-
fulllrúana skyldi velja, einn og einn, i hinum einstöku, afmörk-
uðu héruðum. Að haki þeirrar tilhögunar lá þó lika, að tryggja
þjóðþinginu yfirlitsþekkingu um hag og þörf landsins og lands-
uianna í heild, og einnig að því er tók til hinna einstöku héraða.
Eftir þvi sem flokksliyggjan ó stjórnmálasviðinu óx, eftir því
breyttist hið upphaflega sjónarmið í þessu efni, smátt og smátt
á þá leið, að þingmennirnir, hver og einn, væru aðeins fulltrúar
þess kjördæmis, sem valdi þá.
Af þessu hreytta viðhorfi leiddu svo deilur og meting um það,
að hiu einstöku kjördæmi fengi hlutdeild í fulllrúavali eftir fjölda
bjósendanna. Með kosningalögunum 1934 má heita að yrði alráð-
undi hið síðara, að ég tel ranga, sjónarmið, að þingmennirnir séj
fyrst og fremst fulltrúar þess kjördæmis, sem hefir valið þá.
Með því var flokkshyggjunni gefinn „byr undir báða vængi“.
Þessum sigri flokkshyggjunnar fylgdi þá einnig annar stórsigur
hennar, sem reyndar má kalla lokasigur. Hún var leidd til öndvegis
1 sjálfum stjórnlögum landsins (stjórnarskrá og kosningalögum).
Þingfulltrúana skyldi kjósa, ekki aðeins sem héraðafulltrúa ein-
Jörð 133