Jörð - 17.06.1941, Blaðsíða 9
og islenzka rikisins óskert af hernaðarvernd Bandaríkjanna? Hér
kemur aftur tvennt til greina: 1) Er það i sjálfu sér smán fyrir
þjóð og ríki, að þiggja liervernd stórveldis? 2) Er hér um að ræða
smánarlega riftun á eigin yfirlýsingu um ævarandi hlutleysi?
Að þvi er hið fyrra snertir, þá þarf ekki annað en að benda á,
að ríkin Danmörk, Slóvakía, Ungverjaland, Rúmenía, Króatía og
Búlgaría hafa þegið hervernd Möndulveldanna og eru þetta þó allt
meiri og minni herveldi og tugum sinnum stærri að ihúatölu en
ísland. í Ameríku njóta Iíúba og Panama herverndar Bandaríkj-
anna, og auk þess sérhvert riki annað i Vesturheimi, ef svo stæði
á sem liér, að ógnað væri með ófriði af ríki utan álfunnar. Hér
er aðeins um að ræða rökrétta ályktun af þeirri forsendu, sem
Bandarikin hafa nýlega kveðið á að sínu leyti, — en þeirra atkvæði
um það er rikast, — að ísland skuli álitast hluti af „hinum nýja
heimi“, Ameriku, en ekki hinum gamla. Verður vikið aftur að þvi
sjónarmiði i lok þessarar greinar, en hér skal það aðeins tekið
fram, að hafi ríkisstjórn íslands og Alþingi gengið inn á það sjón-
armið, þá hefir hér ekki verið annað gert, en hvert amerískt ríki
sem er, alla leið upp í Mexikó, Argentínu og Brasiliu, liefði getað
gert undir svipuðum kringumstæðum. En þó þvi væri ekki til að
dreifa, þá ætti a.m.k. að vera loku skotið fyrir, að Möndulveldin
og riki þau, er þeim liafa gengið á hönd, teldu það nokkurn blett
á sæmd íslands í sjálfu sér, þó að það hafi beðizt herverndar
stórveldis. Og mun það mála sannast, að enginn einlægur aðili,
er athugar kringumstæðurnar, mun láta sér það til hugar koma.
Það væri þá helzt, ef sáttmálinn bryti mjög hastarlega í bág við
hlutleysisyfirlýsinguna frá 1918.
Þá er að athuga hlutleysið. Um það fórust Ólafi Thors þannig
orð í ræðu sinni, er áður getur: „Eg neita því, að með þessu hafi
ísland brotið í bág við yfirlýsta stefnu um ævarandi hlutleysi.“*
Og hann rökstyður þessa staðhæfingu sem hér segir: „Það, sem
ríkisstjórnin gerði, var að skipta á hernámsliði styrjaldaraðilja og
herliði hlutlauss stórveldis, að þiggja hervarnir hlutlausrar þjóð-
ar í stað hernáms ófriðaraðilja. Þetta er höfuðatriðið."
Nú verður að vísu að játa það, að ráðherrann hefir kveðið full-
n’kt að orðinu, er hann nefnir Bandaríkin lilutlaus. Forsætisráð-
herrann komst þar rétt að orði, því hann nefndi Bandarikin að-
eins „stórveldi, sem ekki á í styrjöld“, og við það má standa.
Nvað verður, veit enginn enn, og við það verður ekki miðað.
Frá bókstafssjónarmiði er hér varla um hlutleysisbrot að ræða,
°g sizt mjög stórt, en frá efnissjónarmiði gæti það orðið útlegg-
* Auðkennt af ráðherranum sjálfum.
Jörð
151