Jörð - 17.06.1941, Blaðsíða 11

lega hildarleiks, hefir auðnazt að halda alveg skýlausu hlutleysi
eftir hókstaf alþjóðalaga?
Yér höldum oss því við það, að vér höfum hvorki aðhafzt neitt,
er sé beint brot á bókstaf alþjóðalaga né heldur neitt, með þeim
tilgangi að gera upp á milli ófriðaraðiljanna. Og þetta viljum vér
leyfa oss að halda fram, að verði eftir atvikum að teljast lilutleysi.
Vér neitum því, eins og atvinnumálaráðherrann í ræðu sinni um
þetta á Alþingi, að ísland hafi brotið í bág við yfirlýsta stefnu
sína um ævarandi hlutleysi. Og að þetta er neitun ríkisstjórnar-
innar sjálfrar fyrir íslands hönd, sést greinilega af ummælum for-
sætisráðherra, er hann talaði i ræðu sinni á Alþingi um „hlutleys-
ið, sem Island hefir viljað og vill um fram allt varðveita.“
Þannig er það skilningur íslands, að ekki hafi verið horfið frá
yfirlýsingunni um ævarandi hlutleysi i styrjöld. Hitt kann að hafa
vcrið nokkur yfirsjón, að Alþingi áréttaði ekki sjálft þessa afstöðu
með nýrri yfirlýsingu að því lútandi. Aftur á móti kom hún glöggt
fram í umræðunum.
Það má nú að vísu ætla, að Þjóðverjum finnist lítill akkur í yfir-
lýsingum sem þessum, þegar afleiðingar sáttmálans eru þeim lik-
lega hinar óheillaríkustu. En þó má vona, að þeir líti jafnframt á
það, að telja má alveg víst, að Bandaríkin og Bretar hefðu með
einhverjum hætti farið sínu fram hérna, hvað sem afstöðu íslands
leið. Fyrir Þjóðverja kom þá allt í einn stað niður, en vér ísle'id-
ingar höfðum öllu að tapa. Þjóðverjar virðast þrátt fyrir aílt hafa
hingað lil metið lilutleysisstefnu íslands að nokkuru. Þeir uafa
að vísu lýst land vort í bann, en þeir hafa ekki framkvæmt það
bann, nema að vissu marki. Það er ekki að vita, nema þeir tækju
nokkurt tillit enn, gagnvart sjómönnum vorum og skipum, til þess,
eí vér höldum eftirleiðis sem hingað til óbifanlega við það hlut-
leysi, sem vér enn megum við koma, og þó einkum, ef orð rikis-
stjórnarinnar að þvi lútandi á Alþingi yrðu gerð heyrinkunn, i
utvarpi, þó að ekki væri opinberlega að hennar frumkvæði. —
Og svo er tillitið til vorrar eigin afstöðu gagnvart hlulleysinu
fram að þessu. Tillitið til vorrar hátiðlegustu yfirlýsingar sem
ríkis; yfirlýsingarinnar á fyrsta degi fullveldis vors um ævarandi
hlutleysi. Það er varla unnt að hugsa sér, að hlaupizt verði frá
svo hátíðlegum og stórum yfirlýsingum án saka eða einhvers-kon-
ar selctar við siðferðislögmál tilverunnar. Menn geta neyðzt af þró-
un atvikanna, til þess að sleppa svo og svo miklu af ytra gerfi
þeirrar hugsunar, er á bak við slika yfirlýsingu eða þvílika liggur.
En menn geta tæpast yfirgefið kjarna hennar og anda að ósekju.
Sem helur fer, er ekki komið til þess enn, svo sem að framan
Sreinir. En það mun reyna enn á þolrif íslenzku þjóðarinnar í
bvi efni. Hún kann að verða að fórna dálæti hinna vestrænu vina
Jörð 153