Jörð - 01.10.1941, Blaðsíða 90

að bera niargar svipmiklar greinar, með heilnæmum og ljúffeng-
■uni ávöxtum og fögrum, ilmandi blómum. Þar á meðal þjóðleg, en
endurbætt, reiðhestaræktun og hestamennska. íslenzka sveit, sem
ekki kannast við það atriði köllunar sinnar, vantar eina sína feg-
urstu prýði. Og skal það ásannast, að hyggindi þan, sem þar eiga
að liggja að baki, koma ekki í hag, er til lengdar lætur. Því þau
eru skammsýni íslenzkrar korku, sem ekki er íslenzkt eðli, held-
ur aflögun á upprunalegri stórmennsku. Stórsýn er eðlisskyggni
islenzkrar þjóðar, og liggur í augum uppi, að heilum auguin sjá
menn réttar, en úr lagi færðum.
Sagnaþættir úr Húnaþingi eru merk bók, vegna þeirrar lýsingar,
er þeir veita á upprunalegri íslenzkri stórsýn.
En ég var að tala um hesta og hestamennsku og hafði ekki lok-
ið þvi að fullu. Það er gaman að taka eftir því um hinn drykk-
fellda hestamann, Jón Ásgeirsson á Þingeyrum, hversu margir reið-
hesta hans komust á gamals aldur og það með sæmd. Sannar það
bezt, hvílíkur yfirburðahestamaður Jón hefir verið, þvi margan
stóran sprettinn munu þeir hafa fengið hjá honum.
Enn er bók þessi merk af því, að hún lýsir óbeinlínis merkum
nútima-íslendingi, höfundinum sjálfum. Og er ást hans á þjóðlegum
fræðum, alþýðlegri, jjjóðlegri menningarrækt, rausnarlund, alþýðu-
skáldskap, samlífi manna við skepnurnar, skepnunum sjálfum og
síðast en ekki sizt íslenzku máli — til vakningar og fyrirmyndar.
Frásögn höfundarins er á hástigi alþýðlegrar frásagnarlistar, göfg-
uð og hafin upp til afburða tíguleika af nánum kynnum af íslenzk-
um fornbókmenntum og öðru, er bezt liefir verið ritað í þjóðleg-
um fræðum.
ÓKIN er i tveimur aðalköflum. Fyrri hlutinn um þá Þingeyra-
feðga, Ásgeir Einarsson frá Kollafjarðarnesi í Strandasýslu og
Jón son hans, fjallar langmest um hinn siðarnefnda, og er, að því er
hann snertir, tiltölulega samfellt verk á sína vísu: sem frásagna-
flokkur. Er hann merkileg mynd upp dregin af miklum liæfileika-
manni, en miður hamingjusömum — og þó líklega hamingjusam-
ari, en margur myndi ætla, því drengur virðist hann hafa verið
mikill og hafa varðveitt innstu taugar sínar óskaddaðar fram i
andlátið. Og er slíkt fyrir mestu. — Aftur á móti er myndin af
hinum óskaplega athafnamanni og stórbónda, Ásgeiri, nokkuð í
molum og ber einna mest á því, sem skritið var í fari hans.
Seinni þátturinn, um Katadalsfólkið, er ekki eins jafnskemmti-
legur og hinn fyrri; er likara þvi, sem um aðaldrög til samfelldr-
ar sögu sé þar að ræða, heldur en fullunnið verk. Kemur það þó
hvorki fram á rnálinu, sem er prýðilegt, þó að trauðla jafnist það
á við snilldina í fyrri þættinum, né heldur í framsetningu ein-
392 jöRÐ