Jörð - 01.11.1941, Blaðsíða 48

Baldur Andrésson:
Norsk þjóðlög
MENN HAFA fyrir löngu tekiö eftir því, að í þjóðlögum frænd-
þjóðanna á Norðurlöndum er sérkennilegur ómur, sem þau
eiga sameiginlegan að meira eða minna leyti. Þessi ómur
cr norrænn. Iiann er tiðum dimmur moll-hljómur; i norskum lög-
um oft þunglyndislegur, og i sænskum lögum oft angurblíður og
gömlu hetjuþjóðlögin dönsku sverja sig og greinilega i ætiina til
hans. íslenzk þjóðlög aftur á móti eru flest gerólík þjóðlögum
nágrannaþjóðanna; þau eru með eldra sniði og fornlegri hlæ og
miklu likari því, sem þjóðlög tiðkuðust á miðöldum, þvi i þeim
eru kirkjutóntegundirnar ríkjandi. Þrátt fyrir þessi sameiginlegu
norrænu einkenni, þá eru þjóðlög þessara landa hins vegar ólík,
því þau hafa á sér þjóðlegan svip sins lands. í norsku þjóðlög-
unum er órólegt og stökkvandi hljóðfall, í sænsku þjóðlögunum er
róleg bylgjuhreyfing, en dönsku lögin liða hægt áfram, eins og
straumlygnt fljót á sléttum landsins. Menn hafa reynt að gera sér
grein fyrir því, liver sé orsök þessara þjóðlegu sérkenna laganna.
Ef til vill liefir landslagið átt nokkurn þátt i að setja sitt mót á
lögin, eða þá hrynjandi tungunnar, sem töluð er í löndunum, og
sjálfsagt hafa hljóðfærin, sem alþýða manna hefir mest haft um
hönd, einnig átt nokkurn þátt i því. Hið fjöruga hljóðfall í norsku
þjóðlögunum stafar sennilega að miklu leyti frá fiðlunni, sem um
langt skeiði var algengasta hljóðfærið þar i landi.
Það er sennilega eitthvað hæft í þeirri tilgátu, að sjálf náttúran
eigi nokkurn þátt í að móta þjóðlögin. í Noregi er mikilfengleg
og fjölbreytt náttúrufegurð. Dimmblá fjöll og grænar hliðar spegl-
ast þar i lygnum vötnum og djúpum fjörðum. En það er nykur
í vötnunum, skrímsli í fjörðunum, tröll í fjöllunum og huldufólk
í hólum. í norsku þjóðlögunum er norskri þjóðtrú og norsku þjóð-
lífi lýst i tónum. Norsku þjóðlögin er einhver dýrmætasti og feg-
ursti þjóðlagaauður, sem nokkur þjóð hefir eignazt. Hér verða ekki
talin upp lög, en almenningur hér á landi þekkir mörg þeirra, og
ekki sízt lagið „ísland“, en kvæðið hefir Matth. Jochumsson þýtt:
„Lýsir af eyju við ísþokuslóð".
Það var kirkjutónskáldið Ludvig Matth. Lindemann, sem fyrstur
hóf að safna norskum þjóðlögum og skrá þau af vörum fólksins.
Árangurinn af því starfi er hið mikla þjóðlagasafn lians, „Ældre
og nyere norske Fjældmelodier“, en i því safni eru um 1000 þjóð-
lög, raddsett fyrir píanó. Úr norsku þjóðlögunum jusu þeir Ote líull
482 JÖRÐ