Alþýðublaðið - 23.05.1923, Blaðsíða 2

2
rA L S> %¥> U B LA ÐIÐ
„Frjáls verzlan."
Vígorð eiga alveg ótrúlega
mikinn þátt í stjórnmálastarfsemi
og árangri af henni. Þess vegna
er mjög algengt, að slungnir at-
vinnumenn í stjórnmáium beiti
þeim aðallegá í stað röksemda,
og þótt undarlegt sé, fljóta þeir
furðanlega á þeim.
Þetta framferði er tarið að
gera mjög vart við sig einnig
hér, og því er kominn tfmi til
að veita þessu eftirtekt og
gjalda varhuga við því áður en
það veldur verulegum vand-
ræðum.
Þau vígorð, sem mest er
haldið á lofti nú, eru »frjáls
verzlun,< Á þeim ætla sýnilega
ýmsir að fljóta nú við næstu
kosningar og treysta því, að
íslenzkir kjósendur leggi meira
upp úr gömlum minningum en
reynsiu samtíðarinnar.
í ræðu, sem Jakob Möller,
sem enn er x. þingmaður Reyk-
víkinga, hélt við umræðurnar
um vantraustið á stjórnina, rétt
fyrir þinglok, veifaði hann þessu
vígorði, og í »Vísi< er því aftur
veitað í ummælum um skilnaðar-
ræðu forseta sameinaðs Alþingis,
þar sem hann gerði ráð fyrir,
að kosningabaráttan næsta snú-
ist um, hvort haldið skuli uppi
samkeppni í verzlun eða sam-
vinnu.
í »Tímanum< síðasta er því
haldið fram, að samvinnumenn
séu einnig fylgjandi »frjálsri
verzlun< og beztu forvígismenn
hennar.
Einnig þeir veifa vígorðunum.
En hvað er »frjáls verzlun<?
»Frjáls verzlun< er eítir orð-
anna hljóðan og hlutarins eðli
það fyrirkomulag á verzluninni,
að hverjum sem vill sé heimilt
að reka verz'un, og séu sem
minstar hömlur á það lagðar at
ríkisins háifu. Er búist við, að
með því lagi fáist vörurnar ódýr-
astar vegna samkeppni, sem við
það skapist, »frjálsrar samkepnic.
Hver er reynslan?
Það er satt, að þetta gafst
vél, meðan menn höfðu ekki
hugsað hugsunina til enda, en
nú er sýnt, að »frjáls verzlun<
geri vörurnar yfirleitt dýrari.
Hvernig má það verða?
Ef samkepni er rekin til enda,
lendir hún ónéitanlega í einokuu
þess, sem sterkastur er; dæmi
þess, sem allir þekkja, er stein-
olíuverzlun Rockefellers.
£n fæstir hafa andlegt eða
"fjárhagslegt þrek til þess að
reka hana til enda, og þá fer
eins og hér, að samkeppnin hjaðn-
ar niður og verður að engu, en
í stað kemur þögul, fjandsamleg,
fúl og skaðleg samvinna milli
keppendanna.
Hér er svo komið vegna þess,
hve margir stunda verzlun, að
komin eru á þegjandi samtök
um að selja alla vöru töluvert
dýrari en vera þyrfti, ef verzl-
anir væru færri,
Kaupmenn sjá þetta lfka. Nú
er kunnugt, að ekkí alls fyrir
löngu vildu nokkrir þeirra, er
töldu sig öðrum betri sjálfir,
gera samsæri um að ryðja úr
vegi nokkrum af keppinautum
sínum. At einhverjum ástæðum
varð ekkert úr þessu, en það
sýnir, að sjálfir rekendur »frjáhr-
ar verz1unar< eru komnir að raun
um, að hún er út af fyrir sig
engin blessun.
Þó er verðhæðin eklti verst.
Til þess að bjargast þarf að
leita annara ráða, enn verri, —
að svíkja mál og vog. Nú fyrir
hátiðina voru vörur vegnar, er
heim komu til kaupanda úr
góðri verzlun að orðrómi, og
reyndust allar rangt vegnar
seljanda í hag, en kaupanda f
óhag.
Reynstan er þá sú af »frjálsri
verzlun<, að híin svílair viösldfta-
menn bœði á verði og vörumagni.
»Frjáls verzlun< er því enginn
allsherjarmeinabætir í verzlunar-
sökum, heldur háskalepf nema
með ströngu og kostnaðarsömu
eftirliti — eða í samkeppni við
ríkisverzlun.
En betra er hitt: Ríkisverzlun
með allar nauðsynjavörur og
helzt allar vörur undir ettirliti
fulltrúa þjóðarinnar og gagnrýni
viðskiftaœanna meðal almenn-
ings.
Með því einu móti verður hug-
sjón hinna beztu og vitrustu í
verzlunarsökum gerð að veiu-
leika, en hún er sú að hagnýta
sem bezt vinnu, fé og tæki í
verzlun sem öðru, til þess að
virðismunurinn (verðaukningin
við verzlunina) verði sem minstur.
Að þvl á að stefna.
Það er þjóðnýting verzlunar-
innar, og þótt hver maður kall-
aði það einokun eða verra nafni,
þá mundi það reynast betur en
nokkur »frjáls verzlun<.
Aðalatriðið er, hvað hlutirnir
eru, en ekki, hvað þeir heita,
þótt æskiiegust séu réttnefni,
KosniDpskrifstofa AIþýðuflokksins
er opin í Alþýðuliúsinu til 28. þ. m. hvérn dag kl. 10 — 7 e. h.
Alþingiskjöpskrá liggur þar íramml.
Eruð Þið á kjðrskrá? Aðgætið pð í
Alþýöuhúsinu.
Alþýðubrauðoerðin
selur hin óvið jafnanlegu
bveitibranð,
bökuð Ur beztu hveititegundinni (Kanada-korni) frá
stærstu og fullkomnustu hveitimylnu í Skotlandi,
sem þekt er um alt Bretland fyrir vörugæði.