Nýjar kvöldvökur - 01.01.1930, Side 17

STAKSTEINAR
9
Þegar Guðmundur var fimm ára, en
María sex, stakk barnaveiki sér niður á
ýmsum stöðum í sýslunni. María veiktist
hastarlega um nýársleytið, og þótt allra
ráða væri neytt, dó hún eftir fimm daga
legu. Sá atburður var það reiðarslag fyrir
frú Valgerði, að hún gat aldrei borið sitt
bar upp frá því; ár og áratugi var hún
ýmist í rúminu eða við rúmið. Tvívegis
sigldi hún til lækninga, en hún gat ekki
náð sér aftur nema rétt í bráðina. Lík-
amskraftarnir höfðu aldrei miklir verið,
svo að af litlu var að taka, en sálarkraft-
arnir seigluðust miklu betur, og þegar
heilsubresturinn takmarkaði það verk-
svið, sem hún gat gefið sig við, þá fór
hún að fást við ýmislegt annað, sem hún
gat unnið að milli bekkjar og sængur. Á
veturna tók hún ungar stúlkur til kennslu,
eina eða tvær í einu, og kenndi þeim til
munns og handa í nokkra rnánuði. Hún
var vön því að hafa það svo. að hún bauð
kennsluna þeim, sem hún vissi að höfðu
hæfileika og vilja til að nema, og þótti
það því hinn mesti frami fyrir ungar
stúlkur að hafa verið hjá frúnni; en eng-
inn þorði að fara þess á leit að fyrra
bragði að verða þess aðnjótandi. Eftir því
sem lengra leið, færði frúin út kvíarnar.
Það var eins og þessi veikbyggða kona
vissi allt, sem gerðist í kringum hana og
enginn hlutur væri henni óviðkomandi;
og hún hafði lag á því að beita áhrifum
sínum á þann hátt, að það var hennar
vilji, sem að lokum réði úrslitum. Það fór
að verða algengt, að menn og konur fengu
svona skilaboð: »Sýslumannsfrúin vill
finna þig.« Þá vissi sá hinn sami, að hann
átti að gera eða ekki gera eitthvað, sem
varðaði nokkru; samt þorði enginn að
virða slík boð að vettugi, því að þótt sum-
úm fynndist stundum nokkuð nærri sér
gengið, þá voru vitsmunir og mannkostir
frúarinnar svo viðurkenndir, að enginn
efaðist um að hún vildi það eitt, sem
hollast væri.
Sýslumaður tók sér dóttunnissinn og
heilsuleysi frúarinnar mjög nærri. Hann
varð þunglyndur lengi, en hann var still-
ingarmaður, sem ekki lét bugast. Em-
bættisannirnar voru ekki svo miklar, að
hann gæti gleymt andstreyminu þeirra
vegna, en þá sökkti hann sér því meira
niður í búskapinn. Hann var vakinn og
sofinn að stjórna heimaverkum, reikna
og áforma, og með árunum gildnaði hann
að því skapi sem frúin grenntist.
Þegar Guðrún í Nausti frétti, að barna-
veikin væri á næstu grösum, varð hún
alvarlega hrædd um Guðmund. Hún hafði
heyrt, að veiki þessi stafaði eingöngu af
kulda og hráslaga, og því væri um að
gera að halda börnunum heitum og þurr-
um. Hún tók því Guðmund umsvifalaust,
háttaði hann ofan í rúm og lét hann dúsa
þar alfrískan fram undir páska. Guð-
mundi þótti sú æfi ærið leið, en sætti sig
þó furðanlega við rúmvistina, sérstaklega
af því að honum var talin trú um að
barnaveikin mundi fljúga ofan í hann og
kæfa hann, ef hann stingi nefinu fram
í dyragættina. Honum þótti mjög fyrir,
þegar hann heyrði talað um lát Maríu, að
hún yrði látin í kistu og grafin ofan í
jörðina; það fannst honum ófyrirgefan-
leg meðferð á svo góðri og fallegri stúlku.
Móðir hans sagði honum þá, að María
væri í himnaríki hjá guði og hefði engla-
vængi; það fannst Guðmundi aftur á
móti ágætur staður og hæfilegur búnaður
slíkri stúlku. Oft braut hann samt heil-
ann um þetta í rúmi sínu og átti erfitt
með að gera sér grein fyrir afdrifum vin-
stúlku sinnar; hann gat aldrei samrýmt
að nokkru ráði kistu og gröf, himnaríki
og englavængi.
Einn sunnudag, veturinn eftir, átti
Guðrún erindi upp að Efra-Vogi; hön
2