Nýjar kvöldvökur - 01.01.1958, Blaðsíða 21

N. Kv.
Alaskaför
Jóns Ólafsionar 1874
7
Eftir prófessor Magnús Jónsson.
Þegar vesturheimsferðir íslendinga hóf-
ust á öldinni, sem leið, var það fastur á-
setningur þeirra að stofna vestra hreina ís-
lenzka nýlendu, þar sem Islendingar gætu
haldið áfram að vera íslendingar, haldið
tungu sinni, menningu og sem mestu af dag-
legum háttum. Þetta var til dæmis eindreg-
in ætlun þeirra Einars í Nesi, Jakobs Hálf-
danarsonar og annarra, er stóðu fyrir Brasi-
líuferðunum eftir 1860.
Þegar vesturferðir hefjast svo til Norður-
Ameríku eftir 1870, var þessi hugsun efst
á baugi, enda var hér um að ræða lönd,
sem ekki voru jafngerólík íslandi, ef vel
\ar leitað og reynt að finna landsvæði, er
Hktust Islandi. Höfðu íslendingar á ýmsan
hátt óhag af þessari Ný-Islandsstefnu, því
að fyrir bragðið gengu þeir fram hjá ágæt-
ustu akuryrkjulöndum, en fóru að glíma
við erfið landsvæði, svo sem á Elgsheiðum
í Nova Scotia, í Ontario og loks Nýja Is-
landi, eingöngu af því að þeim fannst þar
líkast því, sem heima var, heyskapur nokk-
ur og kúabeit. Þegar síðari útflutningslot-
sn kom, eftir 1880, voru íslendingar farnir
að kynnast háttum vestra, og þá er farið að
taka lönd á akuryrkjusvæðunum í Rauðár-
dalnum og víðar, eða setjast að í Winni-
peg og öðrum bæjum og gerast kaupsýslu-
nienn o. fl., enda var þá komin upp sú
stefna, að gerast borgarar hins nýja lands
og semja sig að háttum annarra, er þar
kjuggu, samldiða því að hafa með sér fé-
lagsskap til þess að varðveita íslenzka arf-
inn.
Alaskaför Jóns Ólafssonar, skálds og rit-
utjóra, var farin í þeim tilgangi að finna
land, þar sem íslendingar gætu byggt einir
og komið sér upp nýju íslandi. Þótti þessi
för svo ævintýraleg, að Jón var stundum
kallaður Alaskafari. Er ef til vill ómaksins
vert að rifja þessa sögu upp í stuttu máli.
Jón Ölafsson var afar bráðþroska og átti
næsta ævintýraleg ungdómsár. Hann var
fæddur 1850, hálfbróðir Páls Ólafssonar
skálds, en 23 árum yngri. Hann fór í skóla,
en hætti námi og gerðist ritstjóri 17 ára að
aldri. Lauk þeirri ritstjórn með því, að Jón
birti íslendingabrag sinn í blaðinu á tvít-
ugsafmæli sínu eða daginn fyrir 19. marz
1870, og varð af þvílíkur herbrestur, að
réttara þótti að skjóta honum undan til
Noregs. Skömmu síðar kom þó Jón heim
aftur og fór að gefa út annað blað, er hét
Göngu-Hrólfur. En því lauk einnig með
skelfingu, því að þegar Hilmar Finsen tók
við landshöfðingjaembættinu í apríl 1873,
ritaði Jón mergjaðar greinar móti þessari
ráðstöfun dönsku stjórnarinnar, og 26.
apríl ritaði hann svo svæsna grein, að lands-
höfðingi sá sér ekki annað fært en að höfða
mál gegn honum. Fór hann þá í útlegð í
annað sinn, 23 ára að aldri, og liélt til Ame-
ríku. Og í þessari ferð komst hann í rann-
sóknarleiðangurinn.