Templar - 30.10.1912, Side 1
TEMPLAR.
XXV.
Reyjavik, 30. okt. 1912.
16. blað.
Stefnuskrá Good-Templara.
I. Algerð afneitun allra áfengisvökva til drykkjar.
II. Ekkert leyfi í neinni mynd, hversu sem á
stendur, til að selja áfengisvökva til drykkjar.
III. Skýlaust forboð gegn tilbúningi, innflutningi
og sölu áfengisvökva til drykkjar; forboð
samkvæmt vilja þjóðarinnar framkomnum í
réttu lagaformi, að viðlögðum þeim refsing-
um, sem svo óheyrilegur glæpur verðskuldar.
IV. Sköpun heilsusamlegs almenningsálits á máli
þessu, með ötulli útbreiðslu sannleikans á
alla þá vegu, sem mentun og mannást eru
kunnir.
V. Kosinng góðra og ráðvandra manna til að
framfylgja lögunum.
VI. Staðfastar tilraunir til að trelsa einstaklinga
og bygðarfélög frá þessari voðalegu bölvun,
þrátt fyrir allskonar mótspyrnur og örðug-
leika, þar til vér höfum borið sigur úr být-
um um allan heim.
Barnareykingar.
Eftir
Stein kennara Sigurðsson í Vestmannaeyjum.
Tóbaksreykingar barna hafa allvíða verið
gerðar að umtalsefni, bæði fyr og síðar,
þótt lítið hafl veiið rætt eða ritað um þær
hér á landi. Til allrar hamingju mun á-
stæðan vera sú, að tóbaksnautn íslenzkra
barna hefir til þessa verið fremur lítil, að
minsta kosti ekki almenn. í öðrum lönd-
um, t. d. Norðurlöndum, Englandi, Ameríku
ug viðar, hefir þetta mál komist alla leið
inn á þing viðkomandi ríkja, og má af
því marka, hve mikið hefir þótt á bjáta,
úr því að landstjórnir og löggjafar fóru að
láta málið til sín taka.
Það ætti að vera óþarfi að eyða mörg-
um orðum að því, að lýsa áhrifum tó-
baksins á mannlegan líkama, þvi svo mik-
ið vita þó flestir nú orðið, að þau eru ill
ug skaðvænleg. Fulltíða menn og hraustir
hafa oft og tíðum fengið að kenna á því;
svo það ætti að vera nokkurn veginn ber-
sýnilegt. að háskinn hlýtur að vera enn
þá geigvænlegri, þegar um börn er að
tefla. Allur viðnámsþróttur þeirra er enn
þá minni. Eins og menn vita, er meira
og minna af tobakseitri, sem nefnist niko-
tin, í öllu tóbaki, alt að 10°/o, og er svo
megnt, að örfáir dropar af því geta orðið
manni að bana. Yenjulega er tóbakseitrið
í sambandi við önnur efni, svo sem si-
trónur og eplasýrur. En meðan á tilbún-
ingi tóbaksins stendur, hleypur í þaðgeið,
og myndast við hana ammoniak; það
gengur aftur í samband við þau efni, seni
bundu nikotinið; við það losnar nikotinið
Og getur boiist með tóbaksreyknum, sum-
part út í loft.ið og sumpart ofan i lungu
og maga reykjendanna, meðan tóbakið
brennur. Því meiri sem gerðin hefir vei-
ið, því rikara er tóbakið af ammoniaki, og
þvi fijalsara er nikotinið og tóbakið sterk-
ara. Þegar t. d. vindlingur er reyktur,
sýgst reykurinn í gegnum har.n; skilst þá
nokkuð af eitrinu fra og verður eftir í
þeim enda vindlingsins, sem haldið er í
munninum. Þar af leiðir, að hann verður
því sterkari og skaðlegri sem meira er
reykt af honum. Þegar börn eiga í hlut,
þykir þeim súrt í brotið að kasta vindl-
ingnum hálfbrunnum, og nýta hann venju-
lega út sem bezt; fyrir þá sök soga þau
ofan í sig miklu meira af eitrinu en þyrfti
að vera. Yið þetta bætist, að vindlingar
eru sjálfsagt alloft fullir af ýmsum öðrum
eiturtegundnm, ýmist látið í þá sérstak-
lega, eða tóbakið blandað blöðum ýmsra
eiturjurta og svefnjurta, og pappírinn utan
um það gegnvættur í ópíum. Þetta eru
ekki ágiskanir; það hefir sannast við rann-
sóknir.
Eins og aðrar eiturtegundir, getur niko-
tinið valdið eitrunum, bráðum eða lang-
vinnum. Þegar um reykingar barna er að
tefla, geta bráðar eitranir tæplega komið
til greina, en þar er það hin langvinna
eitrun, sem vinnur veik sitt í kyrþey.
Hún orsakast af því, að með hverjum
vindlingi, sem barnið reykir, tekur það
inn nokkurn skamt af nikotini, og þó að
nokkuð af honum hverfi aftur burt úr
líkamanum um leið og venjuleg efnaskifti
hans fara fram, þá verður jafnan eitthvað
eftir, ef oft er reykt. Þannig safnastfyrir
smátt og smátt. meira og meira þangað til
svo getur farið, að einkenni eitrunarinnar
gjósi upp alt í einu; skjálfti, svimi, tauga-
verkur, hjartsláttur, meltingaróregla og
lystarleysi, og stundum veiklun skilvita,
einkum sjónar og heyrnar. (Dr. Flöy-
struy). Ofnautn tóbaks getur haft mjög
margt ílt í för með sér, svefnleysi, drunga
og skerpuleysi, minnisbilun og sljóleik til
andlegra starfa. Vel gerðir unglingar, sem
hafa lagst í vindlareykingar, hafa jafnvel
oiðið að láta af námi; svo hafa gáfurnar
sljófgast. Og það er ekki fátítt að þeir
hafa leiðst út á diykkjuskapaibrautina á
eftir, og þaðan út á ýmsa aðra háskalega
glapstigu. Það er því langt frá því, að
heilsa 'oarnanna ein og líkamleg framför
sé i veði, ef þau fara að temja sór reyk-
ingar, heldur einnig andlegur og siðferðis-
legur þioski þeirra.
Það er pví engin furða, að löggjafarvald
þeirra landa, sem hafa stunið undir slíku
böli sem barnareykingar eru, hefir ekki
séð sér annað fært en skerast í leikinn, til
þess, ef auðið væri, að girða fyrir hættuna
i tíma. í ýmsum af Bandaríkjunum er
það fyrirboðið með lögum að selja eða
gefa tóbak börnum og unglingum, og ligg-
ur við há sekt eða fangelsi, ef út af er
brugðið. í Noregi eru lög til þess að gera
héraðssamþyktir um bann gegn því að
selja börnum tóbak. í Sviþjóð missa börn,
sem verða uppvís að þvi að reykja, iétt
til skólaölmusu og verðlauna af fé skól-
anna, og geta íarið á mis við fleiri styrk-
veitingar af góðgerðastofnunum þjóðfélags-
ins. Svona mætti halda áfram að telja.
Hér á landi eru engar skorður reistar
gegn því að selja smábörnum tóbak. Menn
hafa sjálfsagt ekki fundið þörf á því enn
sem komið er. En t.il þess gæti þó kom-
ið á endanum, og er ef til vill þegar rek-
ið að því. Það er sem sé allmjög farið
að bóla á því, iiklega meira en margur
hyggur, að börn vor reyki, eru sumstaðar
sem óðast að leggja út á þá ógæfubraut.
Og tóbakið, sem þau reykja, er oftast versta
úrhrakið sem til er, vindlingar. Ég tel
víst að það sé hvorki að vilja foreldra né
kennara, en get hins vegar ekki ímyndað
mér annað en að það sé á vitund eigi
allfárra. Hér er því alvarlegt verkefni fyr-
ir höndum fyrir kennarana, og raunar
hvern hugsandi mann, sem ekki getur
horft á það með köldu blóði, að unga kyn-
slóðin veikist, úrættist og siðspiliist.
Mér er vitanlega ekki vel kunnugt um
það, hve mikið kveður að vindlingareyk-
ingum barna víðsvegar á landinu, en hefi
ástæðu til að halda að nokkur brögð séu
að þeim, einkum í kaupstöðum og fjöl-
bygðari kauptúnum. Meðan málið er ó-
rannsakað að öllu leyti, er ekki gott að
segja með vissu, hvernig ástandið er; en
það er tilætlun þessara lína að vekjamenn
til umhugsunar um það, og fá menn til
að gera tilraunir í þá átt að komast að
réttri niðurstöðu.
Hér í „Eyjum" er ástandið því miður
ekki sem glæsilegast. Ég var oft búinn
að verða þess var, að sum skólabörnin
voru farin að leggjast í reykingar. En
hve viðtækur þessi ósiður væri orðinn,
var mér okunnugt um; því börn reyna að
dyljast svo lengi sem þau geta. Mig lang-
aði til að fá eitthvað staðbetra á að byggja
en lauslegar ágiskanir, og ásetti mér að
grafast fyrir það með lempni, hvort um
nokkurn verulegan voða væri að tefla.
Með aðstoð kennaranna við skólann rann-
sakaði ég 3 efstu bekki skólans 12. febrú-
ar síðast liðinn, og kom þá í Ijós, sem
fæsta mun hafa grunað, að 64% af börn-
uin þessum höfðu gert sig sek í þvi að
reykja — reykja þenna tóbaksóþverra, sem
fæst í vindlingum. í lægri bekkjunum
tveimur fundust síðar 9 börn á aldrinum
9, 10 og 11 ára, sem voru þegar byijuð
að reykja. Ætti að telja þá bekkina með,
yrði þvi sem næst helmingur allra barn-
anna, yngri og eldri, sekur í þessum ó-
fagnaði. Eins og gefur að skilja höfðu
börnin reykt mjög mismikið að vöxtunum,
meira piltar en stúlkur, meira eldri börn
en yngri. Sé miðað við efstu bekkina 3,
sem nokkurnveginn áreiðanleg ranusókn
eftir atvikum fór fram i, hafa sem næst