Templar - 15.03.1923, Síða 1
XXXVI.
Reykjavik, 15. mars 1923.
2. blað.
Hróp um hjálp
frá smáþjóðunum í Evrópu.
Ræða haldin af ritstjóra Larsen-Leden, Alþj.
Gæslum. Kosn. í I. O. G. T. á fundi Heims-
Sambandsins gegn áfengi, sem haldinn var
í Toronto í nóvember 1922.
Einu sinni fór maður nokkur frá
-Jerúsalem til Jerikó. Á leiðinni fjell
hann f hendur ræningjum, sem rændu
hann og skildu við hann dauðvona.
Saga þessi er 2000 ára gömu), en á
vorum dögum er hún endurtekin dag-
3ega og á ýmsa vegu.
Jeg sá tvo menn fara leiðar sinnar.
Þeir hjetu Island og Noregur. Jeg sá
ræningjana einnig. Nöfn þeirra voru
Spánn og Frakkland.
Sagan í »móðins« skilningi er þannig.
Eigendur vínframleiðslufyrirtækjanna
í heiminum hjeldu íund og báru saman
ráð sin í Sviss siðastliðið ár. Áfengis-
barónarnir sáu það, að eitthvað yrði að
gera til að stöðva bannölduna, sem
flæðir yfir Ameríku og ætlar sýnilega að
fljóta yfir hluta af Evrópu jafnframt.
Áfengisbarónarnir skildu enn fremur, að
það mundi ekki vera til neins fyrir þá
að tala á móti bannmönnunum á ræðu-
pöllunum. Þeir sáu fram á það, að þeg-
ar ástæða kemur á móti ástæðu, og
þegar atburður er veginn á móti at-
burði, þá hafa hinir »þurru« betur og
hinir »votu« verr. Þeir sáu, að hjer
þurfti að beita hinum óvanalegustu
vopnum ef þeir ættu að geta unnið sig-
ur, og þeir völdu sjer ákaílega óvana-
iegt vopn. Þeir báðu suðrænu víniöndin
að neyða vilja sínum og vínunum sin-
um inn á þjóðir, sem eru »þurrar« eða
sem vilja innleiða bannlöggjöf hjá sjer.
Spanska sljórnin var blátt áfram
meira en fús lil þess að hlaupa i erind-
um alþjóða áfengisframleiðenda. Og,
franska stjórnin skoraðist ekki undan
því að ganga i þetta bandalag. þau
hjálpuðu svo hvert öðru þessi lönd tii
að neyða Noreg tii að kaupa 900,000 lítra
af sterkum drykkjum og konjakki ár-
lega. Noregur hafði bannað þessa drykki
en er — þrátt fyrir það — neyddur til
að kaupa þessa lítratölu, og jafnvel að
nema bannið úr lögum, af því að Spánn
og Frakkland hóta því, að úliloka
norska fiskmarkaðinn, ef Noregur geri
ekki eins og þau vilja að hann geri.
Árásin á ísland, minsta landið í Ev-
rópu er enn þá grimmilegri. ísland hef-
ur samþykt bann gegn innflutningi og
tilbúningi áfengis, sem hefur verið í lög-
um frá því 1912. Stjórnin, þingið allir,
þingflokkar, blöðin, kirkjan og öll ís-
lenska þjóðin standa að lögum þessum
og styðja þau, því allir skilja að bann-
ið gegn áfengissölunni hefur verið fje-
lagsleg, siðferðileg og efnaleg framför
fyrir alt landið.
Til þessa bindindisfólks — sem lík-
lega drekkur minst allra þjóða — kem-
ur nú Spánverjinn. Hann ber knífinn
að hálsi landsmanna og segir: »Nú
skaltu drekka vín. Ef þú mælir á móti
því, þá slátra jeg þjer með ánægju«.
Efnahagur íslands er kominn undir
útflutningi á saltfiski, sem er tveir þriðju
hlutar allrar útfluttrar vöru — saltfisk-
ur fyrir 5 miljónir doliara, er seldur til
Spánar. Neiti Spánn að kaupa íslensk-
an fisk, þá þýðir það hvorki meira nje
minna, en gjaldþrot fyrir ísland — þess
vegna hefur ísland neyðst til að upp-
hefja bannlögin gagnvart vínum, og að
þvi búnu hefur ræninginn verið svo
náðugur, að hætta við að gera út af við
fórnardýrið.
Þetta ofbeldi gagnvart tveimur þjóð-
um, sem ekkert annað hafa unnið til
saka, en að vilja vernda sig gagnvart á-
fenginu. Fessu ofbeldi verða allar menn-
ingarþjóðir að setja sig á rnóti, hvar
sem þær eru í heiminum. Hjer er ekki
lengur deilan um áfengi, eða áfengi ekki.
Málið snýst um sjálfsákvörðunarrjett
eða þrældóm að öðrum kosti, og er tafl
um líf eða dauða smáþjóðanna. Sje þessi
undirokun hinna minni máttar liðin,
þá er enginn rjettur framar til fyrir
smáþjóðirnar. Ruddalegustu og grimm-
ustu stórþjóðirnar munu stinga þeim
öllum í vasa sinn. Sjerhver tilraun til
að bæta þjóðarhaginn verður ónýtt af
því að ruddarnir vilja engar umbætur.
Vjer verðum að hætta starfi voru í bann-
málinu. Nýlega kom í Ijós, að svenska
þjóðin þorði ekki að aðhyllast bannið
meðal annars af því. að spansk-franska
sverðið hjekk yfir höfði Svíþjóðar. Og
engin önnnr þjóð mun voga sjer að
halda í áttina til bannsins, á meðan
þetta sverð er ekki tekið burtu.
Heims-Sambandinu hafa verið sendar
bænarskrár frá allskonar fjelögum —
bindindis-, lýðveldis-, kvenna- og kirkju-
fjelögum — um að þetta samband ætti
að koma á friði og rjettlæti. Málaleitan-
ir þeirra hafa verið yfirvegaðar, og eng-
inn efi er á því, að leiðtogar Sambauds-
ins hafa einlægasta vilja. En Samband-
ið er enn þá veikt verkfæri. Innan
skamms verður það sterkara, svo sterkt
— vona jeg — að það getur tekið alla
slæmu strákana, og dregið þá á eyrun-
um inn í bekkinn, og sagt: «Viltu gera
svo vel og hætta því að fara illa með
hann litla bróður þinn«. I dag getur
samband vort ekki gert það. Það er
vanmegna, fyrst og fremst fyrir þá sök,
að Bandarikin hafa ekki gengið í það.
Sambandið mun þvo hendur sínar, sjálf-
stæði smáþjóðanna mun verða i hel
komið; sambandið mun tala fagurlega
um bróðerni og þess háttar, og heim-
urinn mun halda leiðar sinnar með öllu
sama ranglætinu, sem áður hefir átt sjer
stað.
Aðrar stofnanir og margir áhrifamikl-
ir menn og konur hafa ávarpað stjórn-
ina í Madrid, og beðið hana — í nafni
alls siðferðis — að fara vel með ísland.
Þetta var tilraun, sem gera varð, en
eðlilega varð hún árangurslaus. Það fór
eins og spánskur maður skrifaði mjer
fyrir nokkrum mánuðum: »Áskoranir
af siðferðis-ástæðum, hafa nákvæmlega
jafnmikinn árangur, hvort sem þjer send-
ið þær til helvítis, eða til stjórnarinnar
í Madrid«. Djöfullinn og stjórnin hafa
það sameiginlegt, að hvorugur ber
nokkra virðingu fyrir nokkru siðferði.
Rað eru völd, velmegun og þingafl, sem
þeir hugsa um i Madrid.
Fyrir þvi: íslandi og öðrum fámenn-
um þjóðum verður ekki hjálpað með
bænum, hvorki tii Genfar nje Spánar.
En það má hjálpa þeim. Ef Ameríka
og England vilja taka upp málið fyrir
þeirra hönd. Ressar tvær þjóðir þurfa
ekki annað en að segja fá alvarleg orðj
og Spánverjinn mundi taka hattinn
sinn undir handlegginn með kurteysi,
og hneigja sig og beygja sig djúpt, og
krafsa með fótunum.
Jeg segi: England og Ameríka. Mest
af ábyrgðinni hvílir á Ameríku. Ameríka
heldur örlögum Evrópu f sterku örm-
unum sínum. Aðrir nota vald sitt til
þess að gera rangt. Vjer sem erum frá
smáu löndunum, væntum þess að Ame-
ríka muni nota vald sitt til að gera
gott, og byrja þannig nýtt timabil í
véraldarsögunni.
Stóru þjóðirnar gætu hjálpað íslandi
og Noregi, með því að kaupa saltfisk-
inn þeirra. Haun er ekki svo margra
miljóna virði, en það mundi gefa þess-
um löndum aftur sjálfstæði þeirra, og
gera bannlögin þeirra aftur að lifandi
og vakandi lögum.
Enn fremur getur hver okkar, sem
er, hjálpað fámennu þjóðunum með að
nota sömu bardaga aðferðina við Spán-
verja, sem þeir hafa sjálfir bent á: ein-
angrun. Sjálfur hef jeg gengið undir
hátíðlegt loforð um að kaupa ekki og
neyta ekki nokkurrar spánskrar vöru-
tegundar. meðan Spánverjinn fer þannig
með hann litla bróður minn, sem hann