Þjóðmál - 22.03.1971, Síða 1

t
\ # Viðræðum Samtakanna við SUF lokið.
\ #10 p.unktar um sjávarútvegsmól.
\ # Landhelgismálið þarf lausn.
\ # FAXI skrifar um skyldur ríkisins við Vestmannaeyjar.
*
1. árgangur
Vestmannaeyjum, 22. marz 1971.
Á. Iu.UJ.UJ
Sjálfstæður maður eða
bara „Sjálfstæðismaður"
„Sjálfstæði einstaklingsins“ er vígorð, sem lengi hefur borið hátt
í íslenzkri pólitík, og hefur raunar heill stjórnmálaflokkur reynt að
eigna sér þessa hugsjón og telja alþjóð trú um, að allir aðrir
flokkar vildu þræða einstaklingana í kippur upp á spyrðuband opin-
berrar einokunar, þar sem enginn einstaklingur skæri sig úr, fremur
en einn skreiðarverkaður fiskur frá öðrum.
En við hvað er átt með vígorði
sem þessu? Sjálfstæðisflokkurinn
hefur löngum reynt að læða þeirri
merkingu í orðið, að með því sé
átt við „efnalegt sjálfstæði", og
að hann stefni að þvi, að sem
flestir nái því markmiði. Hvort
tyeggja er rangt.
Andlegt sjálfstæði.
I fyrsta lagi er það ekki nóg að
einstaklingurinn sé ,efnalega sjálf-
stæður". Hann verður að búa við
hugsanafrelsi skoðanafrelsi tján-
ingarfrelsi og samkomufrelsi. Það
getur hjálpað að hann sé efnahags-
lega sjálfstæður þ. e. ekki sé hægt
að beita hann og fjölskyldu hans
þvingunum með því t.d. að taka
frá honum lifibrauðið eða varna
honum þess að ná því á eðlilegan
hátt. En fleira verður að koma til.
Hann verður t. d. að hafa svo víð-
tæka og raumhæfa menntun að
hann geti myndað sér skoðanir á
sem flestum sviðum og treyst eig-
in þekkingu og kunnáttu jafn vel
eða betur en annarra.
Hér þarf samstarf einstakling-
anna þ. e. samfélagið að koma til
með almennt skóla- og fræðslu-
kerfi. Þannig sjáum við að það er
í verkahring ríkisvaldsins að sjá
um að leggja einn hornsteininn að
andlegu sjálfstæði einstaklingsins.
Efnalegt sjálfstæði er nefniega
ekki takmark í sjáfu sér heldur
leið að andlegu sjálfstæði. Ríkið
og opinberar stofnanir þurfa ekki
alltaf að vera hindrun í vegi
frjálsrar hugsunar og aðgerða, þótt
svo geti í fljótu bragði litið út,
þegar litið er til alræðisríkja s. s.
í A-Evrópu eða S-Evrópu, hedur
fer það eftir því hvernig því er
beitt: sem tæki er leitast við að
taka einstaklinginn í sína þjón-
ustu, eða sem tæki í þjónustu ein-
stakiingsins. Hvernig er þessu
tæki beitt hér á landi, þar sem
flokkur ,einstaklingsframtaks“ og
einstaklingsfrelsis“ hefur verið við
völd nær óslitið nú í aldarfjórð-
ung?
í skrúfstykki valdsins.
1 skólakerfinu er engin rækt
lögð við það að örva menn til sjálf-
stæðrar skoðanamyndunar, auð-
velda þeim að tjá sig í ræðu og
riti, temja sér sjálfstæð og heið-
arleg vinnubrögð, ýta undir frum-
lega hugsun, ganga ótroðnar slóðir.
M. ö. o. að reyna að ala upp sem
hæfasta borgara í lýðræðisþjóðfé-
lagi. Þvert á móti, þar er mönnum
innrættur andi þýlyndis, kapp lagt
á að menn innbyrði tiltekna
skammta af fyrirfram tilreiddum
skoðunum á tilteknum tíma. Út-
koman verður fólk, sem er ánægt
með að fela málefni sín í hendur
„sérfræðingum” sem vel þekkja til
smáatriða á þröngum sérsviðum en
skortir oft almenan yfirsýn á sam-
hengi mála. Þanig fólk verður
seint andlega sjálfstæðir einstakl-
ingar, hedur hugsunarlítill múgur,
tilvalið fórnarlamb, þeirra aðila,
sem frameiða skoðanir og áróðurs-
tæki þeirra. Og hvar eru allir
„efnalegu sjálfstæðu“ einstakling-
arnir? Sannleikurinn er sá, að
jafnvel þeir sem komast í þá að-
stöðu að eignast og reka fyrirtæki
eru engu lausari við utanaðkom-
andi þvinganir en launamaðurinn.
Verðbólgan og skattakerfið gera
það að verkum að ekkert fyrirtæki
þorir eða getur safnað eigin fjár-
magni. Þar af leiðir að öll fyrir-
tæki eru í skrúfstykki bankavalds-
ins. Og allir vita að í bönkunum
hafa allir flokkar hreiðrað um sig
sameiginlega og í mesta bróðemi.
Lánveitingar fara ekki fram eins
o ghjá alvörubönkum eftir trausti
og áliti fyrirtækisins eftir mati
bankans á því hvort um arðbæra
framkvæmd er að ræða eða heilla-
vænlega fyrir byggðarlagið eða
þjóðfélagið heldur meira eða
minna eftir kunningsskap, ættar-
tengsum og flokkspólitískum lit.
Þeir „stóru“ þurfa ekki síður að
skríða, flaðra og smjaðra fyrir
Valdinu, heldur en lítilmagninn,
sem ætlar að kría út lán til að
byggja yfir sig, kaupa sér bíltík,
eða fá sér húsgögn.
Innsti koppur í búri í þessu
valdakerfi er Sjálfstæðisflokkur-
inn, með slagorð sín um „frelsi og
sjálfstæði einstaklingsins" á vör-
unum. Hann er í senn hönnuður
þess, húsameistari og yfirsmiður.
Flokkarnir og frelsið.
Stjórnmálaflokkarnir eiga, í
þjóðfélagi fulltrúalýðræðis, að
vera tæki almennings til að koma
hagsmunamálum á framfæri, hug-
myndum í framkvæmd. Þar fylkja
liði saman þeir, sem sammála
kunna að vera um viss grundvall-
aratriði. Að þeim fráskildum hef-
ur hver og einn rétt til eigin sann-
Framhald á bls. 3.
Á Alþingi hefur verið minnzt
á þá staðreynd og um hana
rætt nokkuð, að okkur íslend-
ingum beri að minnast 1100
ára byggðar landsins á mynd-
arlegan hátt árið 1974. I þess-
um efnum viljum við Eyjabúar
ekki verða eftirbátar annarra
landsmanna fremur en á öðrum
sviðum menningar og framtaks.
Við höfum því afráðið að gefa
sjálfum okkur og svo komandi
kynslóðum fullkomið og glæsi-
legt safnahús til minningar m.
a. um búsetuna í landinu.
Þetta er vissulega göfug og
glæsileg hugsjón, sem gagnast
komandi kynslóðum langt fram
í tímann.
Já, við höfum þegar hafizt
handa um framkvæmdirnar. —
Aðalbyggingin er um 600 fer-
metrar að grunnfleti, kjallari
og tvær hæðir. Bókasafni kaup-
* staðarins er ætluð aðalhæð
hússins og meginið af kjallar-
anum. 1 þessu húsnæði verða
bókageymslur, útlánarúm og
lestrarsalir. Þarna er heldur
ekki æskulýðnum okkar gleymt.
Þarna fær hann fullkomna að-
stöðu til að njóta góðra bóka
og una lífinu við iðkun fræða
á ýmsa lund við sitt hæfi.
Á efri aðalhæð verður síðan
Safnahúsið / íyjum
Byggðarsafn Vestmannaeyja
geymt og haft til sýnis almenn-
ingi, honum til fræðslu og á-
nægju. Byggðasafnið er nú þeg-
ar töluvert að vöxtum og á í
fórum sínum ýmsa sögulega
gimsteina, sem eiga markverða
sögu eins og Vestmannaeyja-
byggð í heild. Fjölmargir ein-
staklingar, konur og karlar,
hafa lifað hér og starfað á liðn-
um öldum til þessa dags, —
einstaklingar, sem hafa skapað
hina mörgu þætti sögunnar.
Hví skyldum við ekki reyna
eftir mætti að vemda orðstír
Uramhald á bls. 4.
Teikning af hinu fyrirhugaða Safnahúsi, sem verða mun ein veglegasta menningarstofnun bæjarins.