Þjóðmál - 06.03.1974, Blaðsíða 5

Þ J 0 Ð M Á L
5
Ingólfur A. Þorkelsson, skólnmeistari
Grundvöllur Islenskrur
herstöðvurstefnu vur
frá upphufí feyskinn
Upphafsorð.
í sumar er kemur, höldum við
uppá 1100 ára afmæli íslands-
byggðar. Þá verður mikið um
dýrðir. Þá verður vitnað í sögu
þjóðarinnar, Þjóðveldistimabilið
og glæsileik þess, 700 ára sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar, feng-
ið fullveldi 1918 og lýðveldis-
stofnun 1944. Sumum mönnum
erlendum, hefur sjálfsagt þótt
það furðu sæta, að 130 þús.
manns hér norður á hjara ver.
aldar — ekki fleiri en búið geta
við eina götu erlendrar stór-
borgar — væru sjálfstæð þjóð.
Tilvera okkar norður hér um
aldir hefur líka verið nefnt eilíft
kraftaverk. Víst er um það, að
við þraukuðum hér langar aldir
og dimmar undir erlen'du oki.
1 ljósi þessarar staðreyndar
kann það, sem siðar gerðist, að
lýðveldi stofnuðu, að þykja tíð-
indum sæta. Þar á ég við her.
setuna.
Utanferðir gerðust tíðar.
Að stríði lokhu héldum við
landi okkar um hríð óskertu.
Það ríkti einhugur með þjóð-
inni, er hún hafnaði beiðni er-
lends stórveldis um herstöðvar
til 99 ára. Þá var gaman að vera
Islendingur. Stofnun Sameinuðu
þjóðanna var okkur sérstakt
fagnaðarefni, enda eitt aðal-
hlutverk þeirra að vera sverð
og skjöldur smáþjóða. En ögur-
sælan ríkti ekki lengi í íslensk-
um stjórnmálum. Andstæð hug-
myndakerfi austurs og vesturs
tókust á. Vígbúnaðurkapphlaup
hófst. Við þekkjum öll fram-
haldið. Armar kalda stríðsins
teygðu sig brátt til Islands.
Þjóðin tók að skiptast í tvær
andstæðar fylkingar. Hernaðar-
og herstöðvarsinnar fengu yfir.
höndina. Utanferðir gerðust tlð-
ar eins og á Sturlungaöld, og
þessi vopnlausa þjóð, sem telur
hernað lægstu tegund þræla-
halds var sett í hernaðarbanda-
lag með undirritun Norður-
Atlandshafssamningsins 4. apríl
1949.
Fyrirvarinn í fullu gildi.
Eina nóttina þrem árum síðar
kom her til landsins — þvert á
öll loforð um, að hér skyldi
aldrei vera her á friðartímum.
Herstöðvarsinnar halda því
fram, að við stöndum ekki við
skuldbindingar okkar í NATO,
ef herinn verði látinn fara. Áður
en Norður- Atlandshafssamn-
ingurinn var undirritaður, var
sá skýri fyrirvari gerður og bók-
aöur, að aldrei yrði hér her á
friðartímum. Aðild Islands að
NATO fylgdi ekki he-rseta —
þvert á móti var því lýst yfir —
og bókað af báðum aðilum, að
hér skyldi alls ekki vera her á
friðartímum. Þessi fyrirvari er
mikilvægur kjarni málsins og
vissulega engin heimild til að
telja fallinn úr gildi. Það er
engin furða, þótt hann sé fleinn
í holdi herstöðvarsinna. Þeir eru
sífellt að hrasa um hann í mál-
flutningi sínum. Nú klóra þeir
í bakkan með því, að segja, að
ekki séu friðartímar í heiminum.
Þeir telja sýnilega, að ekki séu
friðartímar 1 merkingu fyrirvar-
ans, ef barist er einhversstaðar
í veröldinni. Sé svo, þá hefur
merking orðsins breyst heldur
betur síðan. Því að samanburður
leiðir í ljós, að nú er miklum
mun friðvænlegra 1 heiminum
en var 1949 og næstu tvö árin
þar á eftir — þ.e. herstöðva.
lausa tímabilið í sögu íslenskra
NATO aðildar. Þetta timabil
virðist NATO ekki hafa sett
fram kröfur um herstöð á íslandi
Af hverju ekki? Efalaust hefur
Atlandshafsbandalagið strax i
upphafi haft augastað á Islandi
fyrir herstöð eins og Pentagon
1945. En NATO gerði ekki kröfu
um herstöð, því að það voru
friðartímar þrátt fyrir allt — í
merkingu fyrirvarans.
Kalt stríð.
En hvernig var þá ástandið í
heimsmálum á þessu tímabili? 1
stuttu máli: Fjandskapur var
milli risaveldanna og vlgbúnað-
arkapphlaup. Trumankenningin,
sett fram 1947, byggðist á því
sjónarmiði, að heimurinn væri
tvlskiptur í kommúniskan og
kapitaliskan og kommúnistar
stefndu að heimsbyltingu og
heimsyfirráðum. Því yrði að slá
hring um kommúnistaríkin. Víða
gerðust Bandaríkin höfuðstöð
hægriaflanna og snérust gegn
róttkæum sjálfstæðishreyfingum
þjóða svo sem í Grikklandi.
Sumarið 1949 harnaði Þýska-
landsdeilan um allan helming,
sérstaklega átökin um Berlín.
Þýskaland klofnaði I tvö ríki.
Eftir að Rússar sprengdu sína
fyrstu kjarnorkusprengju haust-
ið 1949 jókst vígbúnaðarkapp-
hlaupið enn. Kaaldastríðið var
í algleymingi frá 1949 — 51.
Um þetta leyti var barist fyrir
botni Miðjarðarhafs. Vopnahlé
var komið á milli Araba og Gyð-
inga 1949. En Arabaríkin neit-
uðu að semja um frið. Hatrið
milli Araba og Gyðinga magn-
aðist. Á meginlandi Asíu geys-
aði borgarastyrjöld milli komm.
únistaherja Mao Tse-tungs og
Kuomingtanghers Tshang Kai-
sheks, sem lauk með sigri
kommúnista haustið 1949.
Bandaríkin voru mjög fjandsam.
leg Kínverska alþýðulýðveldinu.
Hollendingar háðu nýlendustríð
í Austur-Indíum um svipað leyti,
en urðu að viðurkenna fullveldi
Indónesíu 1949. 1 Indókína var
barist af hörku fyrst og fremst
i Víetnam. Þar áttust við ný-
lenduher Frakka og skæruher
Ho Chi Minh.
Ekkert af þessu, og ekki held-
ur allt þetta samanlagt, gat
rennt stoðum undir herstöðva-
kröfu á hendur Islendingum á
þeim grundvelli, að nú væru
ekki friðartímar.
Þýðviðri í viðskiptum
risaveldanna.
En hvað um ástand heimsmála
í dag? Heyja risaveldin tvö,
Bandaríkin og Sovétríkin kalt
stríð? öðru nær. Nú rikir þýð-
viðri í viðskiptum risaveldanna.
Nixon og Brésnef hafa fallist
í faðma. Mjög hefur slaknað á
spennunni í Evrópu. Gagnkvæm-
ar heimsóknir forystumanna
risaveldanna hafa átt sér stað að
undanförnu. Samningar um
morgs konar samskipti á sviði
verslunar- iðnaðar og menning-
armála fylgdu I kjölfarið. Mönn-
um er 1 fersku minni opinber
heimsókn Brésnefs til Banda-
rikjanna á ofanverðu ári 1973.
Það miðar í samkomulagsátt um
takmarkaða afvopnun. Austur-
stefna Brants og samningar í
anda hennar við Austurveldin
hafa og gerbreytt andrúmsloft-
inu í Evrópu. öryggisráðstefna
Evrópu er framundan.
Risaveldin beita sér fyrir frið-
arviðræðum milli ríkjanna fyrir
botni Miðjarðarhafs og umtals-
verður árangur hefur náðst. Það
er friður í Indónesíu. Það er
friður í Kína, og það sem mest-
um tíðindum sætir, vaxandi vin-
átta milli fyrri fjenda, Banda-
ríkjamanna og Kínverja. Og við
lok þessa samanburðar, skal þess
getið, sem langmest er um vert:
Víetnamstyrjöldinni er lokið.
Af þessu, sem ég hef sagt, má
ljóst vera, að miklum mun frið-
samlegra og friðvænlegra er nú
í heiminum, en á tímabilinu 1949
—51, þegar taldir voru slíkir
friðatímar, að íslendingum yrði
ekki uppálagt að hafa hér
NATO-herstöð. Fullyrðingar her-
stöðvarsinna um hið gagnstæða
eru út í bláinn og að engu haf-
andi. Niðurstaðan er sú, að ls.
lendingum sé allsendis óskylt að
hýsa hér NATO herstöð, enn
óskyldara en árin 1949—51. Og
okkur hefur aldrei verið það
skylt, þvi að fyrirvarinn getur
því aðeins hætt að hafa áhrif,
að heimstyrjöld milli risaveld-
anna sé skollin á eða a.m.k.
alveg yfirvofandi.
Á fölskum forsendum.
Og þá er komið að spurning-
unni: Hvers vegna var samið um
herstöð á Islandi 1951? Svarið
var þá: Vegna þess, að stríð
hefur brotist út austur í Asíu, í
Kóreu, og Rússar standa að baki
árás Norður.Kóreumanna, og
hún getur leitt til heimstyrjald-
ar.
Sannleikurinn er sá, að nú er
engan vegin unnt að fullyrða,
hverjir áttu upptökin, Norður-
eða Suðurkóreumenn eða Mc-
Arthur yfirhershöfðingi Bandar.
Og ótrúlegt er, að Rússar hafi
vitað fyrirfram um atburðina I
Kóreu, hvað þá staðið að baki
árás þar. Fulltrúi Ráðstjórnar.
ríkjanna sótti ekki fund öryggis-
ráðsins frá því í ársbyrjun 1950
I mótmælaskyni við setu fulltrúa
Formósustjórnarinnar í ráðinu.
Hann var heldur ekki viðstaddur
á fundi ráðsins i júlíbyrjun, þeg-
ar það ákvað að fela Bandaríkj.
unum forystu í stríðinu. Ótrúlegt
er, svo ekki sé meira sagt, að
fulltrúi Ráðstjórnarinnar hafi
látið sig vanta á fundi öryggis-
ráðsins —- þessara mikilvægustu
stofnunar S.Þ., ef Rússar hefðu
staðið að baki árás í Kóreu.
Miklu er líklegra, að þeir hafi
ekkert vitað fyrirfram um þessa
atburði, annars hefðu þeir setið
fundi ráðsins og beitt neitunar-
valdi gegn stríðsaðgerðum S.Þ.
Þetta og fleira bendir til þess,
að íslenskir ráðamenn hafi gert
herstöðvarsamninginn á fölskum
forsendum. Má þó vera að ein-
hverjir þeirra hafi vitað betur
en aðrir annað í huga en land-
varnir, þegar þeir kölluðu yfir
tslendinga erlenda herstöð og
hermang.
Ég hef stutt það rökum i
fyrsta lagi, að stórum mun frið-
vænlegra er nú í veröldinni en
á árunum 1949—51, þegar blik-
ur kalda striðsins voru á lofti,
í öðru lagi, að fyrirvarinn frá
1949 er í fullu gildi og í þriðja
lagi, að bandaríski herinn hafi
verið kvaddur til landsins á
fölskum forsendum. Grundvöllur
íslenskrar herstöðvarstefnu var
frá uphafi feyskinn og er nú
rokinn út í veður og vind.
Meirihluti þjóðarinnar að
baki stjórninni.
Freistandi væri að ræða
fleira, er við kemur hersetunni
svo sem varnarmátt þeirra fáu
soldáta, sem staðsettir eru á
Keflavíkurflugvelli, aðstöðu
Norðmanna o.fl. en til þess gefst
ekki tími að sinni. Um undir-
skriftasöfnun samtakanna Varið
land vil ég þó segja þetta: Sé
rétt, að rúml. 50 þús. manns á
kosningaaldri hafi skrifað undir
þetta hjartnæma bænarskjal um
áframhaldandi hersetu þá er það
einhver sterkasta röksemdin fyr-
ir því, að hemum verði vísað á
brott. Ekkert sýnir betur, að það
gæti farið að verða um seinan.
Manndómur þjóðarinnar er part-
ur af sjálfstæði hennar. Mér er
spurn. Hefur sællífi munaðar-
þjóðfélags gert okkur andlega
Framhald á bls. 15
Ræða fflutt ó kvöldvöku herstöðvarandstæðinga að Borg í Grímsnesi 24« febrúar