Þjóðmál - 06.03.1974, Blaðsíða 16

Bergur Sigurbjörnsson ræðir um Frumkvæmdustofnuninu:
ir ástæða til ftess að
kljúfa Framkvæmda-
stofnun ríkisins
Höfuð viðfangsefni núverandi ríkisstjórnar er
efling landsbyggðarinnar. Þess sjást líka alls staðar
merki að unnið er að byggðajafnvægi með vel út-
færðum áætlunum. Hlutur Framkvæmdastofnunar
ríkisins er veigamikill í þessu uppbyggingastarfi.
— Eftirfarandi viðtal er við Berg Sigurbjörnsson,
sem er einn þriggja framkvæmdastjórnarmanna
stofnunarinnar.
— Hvernig hefur Byggðasjóði
tekist að sinna því hlutverki sínu
að stuðla að jafnvægi í byggð
landsins?
— Misvægið í byggð landsins
skapaðist á áratugum. Áratug-
um saman hefur fólk flúið frá
landsbyggðinni á Faxaflóasvæðið,
svo að víða var orðin landauðn
(á Vestfjörðum — Austfjörðum)
en í fleiri byggðum stefndi að
landauðn.
Það má enginn vera svo illa
að sér um þessa hluti, að hann
láti sér detta í hug, að Byggða-
sjóður sé einskonar töfrasproti
(úr álfheimum) sem sé „veifað 1
hring, og þulin formúlan hókus
pókus“, og þá sé komið á jafn-
vægi í byggðum landsins.
Það mun taka þjóðina áratugi
að stöðva fólksflóttann inn á
Faxaflóasvæðið fullkomlega,
hvað þá að snúa þeim straumi
við í átt til jafnvægis og jafn-
ræðis allra byggða. Og þess
skyldu menn gæta, að það gerir
Byggðasjóður aldrei einn (til
þess er hann of lítill og van-
megna), allt þjóðfélagið verður
að leggjast á sveif til að ná því
marki.
Þó má, ef grannt er að gáð,
þegar sjá nokkur merki um áhrif
af starfsemi Byggðasjóðs þó stutt
sé um liðið síðan hann hóf störf.
Þannig hefur þegar risið á
nokkrum stöðum örlítill yottur
að iðnaðar- og þjónustustarfsemi,
sem fær menn til að láta sig
gruna, að lífið geti verið annað
en „frystihús eða saltfiskur" úti
á landsbyggðinni og á þennan
hátt fengið menn til að sætta sig
við búsetu þar með nýrri von.
Staðir eins og Skagaströnd,
Raufarhöfn o. fl. hafa horfið af
listum um árvisst atvinnuleysi
og þar hefur orðið til nýtt og
áður óþekkt vandamál, fólksekla
og húsnæðisskortur. Og þá skilja
vonandi allir, hvaða árangri hef-
ur verið náð.
— Hvað líður áætlunum um
uppbyggingu atvinnugreina og
heildarþróun atvinnulífs.
— Ætli okkur Islendingum
takist ekki að gera orðið áætlun
að einu herfilegast > ofnotuðu
tískuorði tungunnar eins og
hönnun o.m.fl.
Sumir virðast haldnir þeirri
barnalegu oftrú á áætlunargerð,
að eiginlega þurfi ekki annað en
einhver eða einhverjir fáist til
að byrja vinnu við áætlun og þá
séu öll vandamál mannlífsins
leyst. Aðrir virðast haldnir þeirri
bamalegu vantrú á áætlanagerð,
að ef menn með skipulegum
vinnubrögðum (áætlun) reyni að
hindra það, að „allir klóri augun
úr öllum“, eða að „hver og einn
reyni að olnboga sig áfram og
troða náungann undir“, þá muni
heimurinn farast og himininn
hrynja yfir þá eins og „unga
litla“.
Og 1 sannleika sagt virðast þeir
sorglega fáir, sem leggja raun-
sætt mat á áætlanir og þá gagn-
semi, sem af þeim má hafa við
almenna stjórnun efnahagsmála.
Áætlanadeild Framkvæmda-
stofnunar ríkisins hefur aðallega
með höndum frjálsa, leiðbein-
andi áætlanagerð, þ.e.a.s. áætlan-
ir, sem enginn er beinlínis skyld-
ugur til að framkvæma, en menn
geta framkvæmt, ef þeir vilja og
þá hagnýtt sér þá kosti og fyrir-
greiðslu, sem slík vinnubrögð
hafa meðferðis!
Þannig hefur mikið af starfi
áætlanadeildar farið í margvís-
lega þekkingarmiðlun til fram-
kvæmdaaðila, sem ytri aðstæður
hafa oft knúið til að taka að sér
störf, sem þeir á engan hátt voru
viðbúnir að þurfa að annast.
Um slíka áætlanagerð má I
stuttu máli segja, að hún er
aldrei fullunnin fyrr en búlð er
að framkvæma hana.
Af þess konar áætlunum má
nefna, að fyrsti áfangi (af 4—5)
hefur þegar verið framkvæmdur
i frystiiðnaði, en næstu tveir
koma út I áætlanaformi innan
mánaðar. Sama er að segja um
almennar atvinnuáætlanir fyrir
hluta af Norðurlandi og Austur-
landi, að þær munu koma út á
þessu sumri: Þá má nefna að
tveir árs-áfangar af samgöngu-
áætlun Norðurlands hafa þegar
verið framkvæmdir. Of langt mál
yrði að tíunda öll 'þau áætlunar-
verkefni, sem óskað eða krafist
hefur verið að stofnunin sinnti.
Á hitt ber að minnast, að öll
áætlanaverkefni eru seinunnin,
sérstaklega í þjóðfélagi, sem til
þessa hefur of lítið sinnt slíkum
störfum, og oft er það svo, að
þeir sem hæst kvarta undan því
að fá ekki áætlanir nógu fljótt
unnar, eru einmitt þeir, sem
mest torvelda slík störf með því
að skila seint og illa frá sér þeim
■ upplýsingum, sem nauðsynlegar
eru fyrir áætlanagerðina.
Það mun almennt talið gott, ef
uppskera úr áætlanastörfum
skilar sér á 2.—3. ári eftir að
upplýsingasöfnun hófst.
Á það má svo benda, að á veg-
um Sameinuðu þjóðanna og með
styrk frá þeim hefur verið unnið
hér á landi að einni áætlun á s.l.
tveim árum, — svonefndri iðn-
þróunaráætlun — og mun sú á-
ætlun hafa kostað álíka mikið og
öll störf allra deilda Fram-
kvæmdastofnunarinnar í heilt ár.
— Hvernig hefur Framkvæmda
stofnuninni tekist að leysa það
verkefni að annast heildarstjórn
fjárfestingarmála?
— Hér var ekki hugsað til
neinnar sérstakrar harðstjórnar,
enda hefur stofnunin í þeim efn-
um beitt fremur mildum hand-
tökum hingað til og mun það 1
samræmi við þjóðarviljann.
Tvær leiðir eru aðallega fam-
ar í þessum efnum, takmörkun á
því fjármagni, sem stofnlána
(fjárfestingalánaj sjóðir hafa til
umráða árlega og takmörkun á
ársáföngum framkvæmda hjá
framkvæmdaaðilum i sambandi
við áætlanagerð.
Vafalaust mun mörgum sýnast,
að Framkvæmdastofnunin hefði
átt að reyna að beita þessu valdi
gegn stórfenglegum „umsigslátt-
ar ákvörðunum" sumra stjóm
valda, ákvörðunum, sem ekki
voru felldar inn í neina heildar-
mynd af getu þjóðfélagsins 1
heild, þar sem eðlilegt tillit væri
tekið til nauðsynlegrar stærðar
allra þátta, þannig að einn til-
tekinn þáttur yrði ekki þvingað-
ur fram á kostnað annars, t. d.
sláturhúsabyggingar á kostnað
skóla í strjábýli, rafstauralínur
á kostnað heilsugæslustöðva 1
strjálbýli, hátíðabrúargerð á
kostnað almennra vega- og sam-
göngu bóta o.s.frv., einnig í ann-
arri og öfugri röð. Fullyrða má,
að áður en unnt verður að sinna
slíkum nauðsynjaverkum, þurfa
íslenskir stjórnmálamenn að læra
mikla lífsvisku, eða þjóðin að
velja fleiri menn til stjórnmála-
málaforystu með mikla lífsvisku
en hún hefur til þessa gert, og
eru þá allir stjórnmálaflokkar
settir undir eitt mæliker.
— Hver er reynslan af bví að
hafa i einni stofnun, undir sam-
eiginlegri stjórn, starfsemi á
Framhald á bls. 12
Loftleiðir 30 óro
Þessi litla Stinson-flugvél var
upphafið að stofnun Loftielða
h.f. Við birtum myndina í
tijefni þess að félagið á 30 ára
afmæli 10. mars.