Þjóðmál - 21.03.1974, Blaðsíða 6
Með öilum mönnum leynist uppsprettulind,
sem við köllum ímyndunarafl í daglegu tali,
Þessi lind er upphafsstaður allra okkar gerða,
þeirra, sem ekki eru einungis byggðar á venju,
og með aðstoð hennar erum við sífellt að breyta
og vonandi bæta tilveru okkar og ef vel er,
tilveru annarra um leið.
í þessari grein, sem hér fer á eftir, er bent á
þann möguleika að við getum ræktað það í-
myndunarafl, sem okkur er gefið. Okkur hættir
til að bæla það niður, til þess að aðlagast um
hverfi okkar betur og það er mál margra að
skólakerfið eigi þar ekki lítinn hlut. Þess er
æskt hér, að fundin verði leið til þess að virkja
ímyndunarafl allra þorra manna, það sem nú
er algerlega ónotað, samfélaginu til heilla.
Meö ímyndunarafli okkar
„sköpum“ við hugmyndir, eða
eins og sagt er í daglegu tali:
okkar dettur eitthvað í hug.
fmyndunarafl er talinn með-
fæddur hæfilciki. Mönnum er
gefið það í misjöfnum mæli.
Samt sem áður er unnt að til-
einka sér afstöðu til sköpunar,
sem kalla má sköpunarhegðun,
en hún verkar hvetjandi á í-
myndunaraflið. M.ö.o. það er
unnt að læra sköpun að vissu
marki.
Grein þessi eftir atferlisfræð-
inginn Otto Haseloff fjallar um
skilgreiningu og vandamál ný-
viðurkenndrar fræði, sem hefur
nú mikil áhrif á framleiðslu-
og stjómunarkerfi vestrænnar
menningar: Nafn greinarinnar
Creativity, sem má þýða með
ímyndunarafl.
Æfa sitt eigið
ímyndunarafl.
ímyndunarafl, sem fræðigrein
hefur komið æ sterkara fram í
sviðsljósið á síðustu ámm.
Efnahagsmálin, stjórnunarmál-
in og tæknin kalla sífellt á
meira ímyndunarafl, fleiri nýj-
ungar og fleiri hagkvæmar hug-
myndir. Enn hefur þó ekki ver-
ið skilgreint hvað „ímyndunar-
afl“ þýði í raun og vem eða
hvaða möguleika hver einstakl-
ingur hefur til þess að læra,
auka við og æfa kerfisbundið
sitt eigið ímyndunarafl. Menn
em aðeins sammála um það, að
nútímaþjóðfélag og þá ekki síð-
ur þjóðfélög framtíðarinnar
þurfa á miklum fjölda skapandi
fólks að halda, til þess að
tryggja framþróun og framfar-
ir, eða forða frá ógöngum.
Vegna þessarar þarfar þurf-
um við að taka ímyndunarafl-
ið til gagngerrar athugunar.
Allir, sem vilja ráða framúr
þeim kröfum, sem okkar sí-
breytilegi heimur gerir til okk-
ar, hljóta að leggja á þetta
áherslu.
Hvað felst að baki
orðsins.
En orðið ímyndunarafl er
farið að fá ýmsar meiningar.
Sérhver, sem telur sig búa yfir
einhverjum sérstökum hæfileik-
um, nefnir sig skapandi mann-
eskju. Með því leggur sá aðeins
til grundvallar jákvæðan hljóm
orðsins, en ekki innihald þess.
En hvað felst svo að baki orðs-
ins?
Ýmsar sögusagnir ganga um
ímyndunaraflið, eða öllu held-
ur um þá, sem taldir eru hafa
það í ríkum mæli. Þeir eru til
að mynda taldir dálítið undar-
legir, fremur listamenn en
peningamenn. Þetta skapandi
fólk telst ekki geta starfað í
hópum, vegna þarfar fyrir
frjálsræði. Þá er og sagt, að
fátt eitt sé nothæft af því, sem
er framleiðsla þessa fólks: hug-
myndir.
í stuttu máli fólk með mikið
imyndunarafl „svífur ofar skýj-
um.” Þó skyldi það meðhöndlað
varlega . . . „öðru hvoru má
hafa not af því.“
Imyndunaraflið er
eiginleiki.
Eg tel þessar sögusagnir
rangar. ímyndunaraflið er ekki
bundið við sérstaka menn (t.
d. listamenn) eða hópa eins og
almennt er talið. Imyndunarafl
ið er eiginleiki, sem unnt er
að þjálfa. Eiginleiki, sem sér-
hver notar, enda þótt sú notkun
sé oftastnær ekki bendluð við
ímyndunarafl. Sérhver upp-
götvun vandamáls og sérhver
lausn vandamáls er árangur
starfs ímyndunaraflsins.
Venjulegur mismunur, sem
gerður er milli ímyndunarafls
og annarra hugsana, sem tengd
eru lausn vandamála, er aðeins
til á yfirborðinu. Menn telja al-
mennt, að með því að hugsa um
eitthvað vandamál séu þeir á
raunsæan og vísindalegan hátt
að finna lausn þess. En á hinn
bóginn ,að notkun ímyndunar-
aflsins þurfi a ðbyggjast á ó-
raunhæfum, ruglingslegum og
leikrænum hugsunum.