Þjóðmál - 07.06.1974, Blaðsíða 6

6
ÞJÓÐMÁL
Andrés Kristjánsson:
Að vilja vinstri stjórn
Undanfarna daga hafa kunn-
ingjar verið að spyrja mig á
förnum vegi: Ert þú hættur að
vera framsóknarmaður? Ertu
genginn af trúnni? Hvers vegna
ertu að ganga gegn Framsókn-
arflokknum og stefnumálum
hans? Hvað er þessi Möðru-
vallahreyfing og hver er ágrein-
ingur hennar við Framsóknar-
flokkinn?
Þetta eru vafalaust eðlilegar
spurningar, en viðhlitandi svör
við þeim eru nokkuð löng saga,
sem ég ætla þó að reyna að
segja i sem fæstum orðum og
biðja Þjóðmál fyrir þau orð til
þeirra, sem hafa svipaðar
spurningar i huga.
Þegar ég gekk i Framsóknar-
flokkinn innan við tvitugt
skömmu eftir 1930 lék hvorki
mér né öðrum vafi á þvi, að
hann væri annar armurinn á
vinstri fylkingunni i stjórnmál-
um landsins. Hinn armurinn var
Alþýðuflokkurinn, sterkur, rót-
tækur og vigreifur i þá daga.
Það var sjálfsagður hlutur, að
þessir tveir flokkar sæktu fram
hlið við hlið og stjórnuðu saman
i nafni alþýðu landsins til sjávar
og sveita. Kjörorðið: Allt er
betra en ihaldið, var hvorki veilt
né hálft i þá daga, og það var i
hugum okkar ungu mannanna
hlægileg fjarstæða, að þessir
tveir flokkar, annar hvor eða
báðir, færu i stjórnarflatsæng
með ihaldinu. Þar voru skilin i
islenskum stjórnmálum. Sam-
vinna og jafnaðarstefna voru
systur i okkar augum, og sam-
göngur milli flokka þeirra eðli-
legar og sjálfsagðar. Þegar Jör-
undur Brynjólfsson fluttist úr
Reykjavik i sveit þótti engum
mikið, miklu fremur sjálf-
sagður hlutur, að hann færi um
leið úr Alþýðuflokknum i Fram-
sóknarflokkinn. Slik vistferli
voru engin hugsjónaskipti i þá
daga.
Þessir tveir flokkar áttu sér
mikla sigurgöngu saman, og af-
rek þeirra i framförum landsins
og þjóðfélagsins urðu fyrsta
stórsókn þjóðarinnar eftir sjálf-
stæðisheimtina. En siðan hall-
aði undan fæti. Alþýðuflokkur-
inn riðiaðist, og Framsóknar-
flokkurinn hlaut einnig umtals-
verð áföll. Kommúnistar komu
að baki vinstri fylkingunni, og
tvistruðu liði. Þá hófst uppboðs-
timinn i islenskum stjórnmál-
um, þegar vinstri flokkarnir
voru á boðstólum fyrir ihaldið i
stjórnarsæng. Sá timi varð
langur og ströng þolraun fyrir
Framsóknarflokkinn. Hann stóð
allt frá lýðveldisstofnun fram á
sjöunda tug aldarinnar.
A uppboðstimanum breyttist
Framsóknarflokkurinn mjög.
Hugsjónafræðingar hans tóku
að kalla hann miðflokk og rök-
skýra stöðu hans þannig til þess
að finna afsökum fyrir sam-
stjórn hans með ihaldi, kalla
hann miðflokk, sem gæti unnið
jafnt með flokkum til hægri og
vinstri. Innviðir flokksins sjálfs
breyttust nokkuð. í hann komu
menn, sem höfðu meiri auga-
stað á einkagróða, hlutafélögum
og sérgæsku en félagslegum úr-
ræðum. Striðið ól anda gróða-
hyggjunnar, svo að menn
misstu sjónar á félagslegum
markmiðum. Þessi nýja stétt
Framsóknarflokksins jók þar
völd og áhrif sin.
Aðrar breytingar urðu einnig.
Alþýðuflokkurinn hélt áfram að
koðna niður, en Alþýðubanda-
lagið varð stór flokkur sem tók
við hlutverki Alþýðuflokksins,
varð hvorki róttækari né bylt-
ingarsinnaðri en Alþýðuflokk-
urinn hafði verið, og kommún-
ístar urðu aðeins smáhópur i út-
jaðri hans.
Þar með er enn skipt um svið i
islenskum stjórnmálum. Upp-
boðstiminn ætti að vera að baki,
og hreinar linur að geta mynd-
ast á ný milli fhalds og vinstri
fylkingar. En Framsóknar-
flokkurinn virtist ófær um að
taka sér stöðu á hinum upphaf-
lega vettvangi sem annar arm-
ur vinstri fylkingarinnar i land-
inu, þar sem hrein vatnaskil
yrðu milli hennar og ihaldsins.
Þegar aftur komu skilyrði til
sliks, virtist hann skorta hug-
sjónaafl til þess, og áhrif „nýju
stéttarinnar” i flokknum voru of
mikil til þess.
Þetta hafa orðið mér og
mörgum öðrum mikil og sár
vonbrigði. Ég hef haldið þvi
fram, að skera ætti niður úr
milli Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, svo að
engum blandaðist hugur um, að
þar væru vatnaskilin i íslenskri
pólitik, og samstjórn þessara
flokka um rikisstjórn ætti ekki
að eiga sér stað nema á þjóð-
stjórnargrundvelli sem neyðar-
ráðstöfun á sérstökum vand-
ræða- og hættutimum. En for-
ysta og málgagn flokksins hefur
haldið áfram að skýra og boða
miðflokksstöðuna frá uppboðs-
timanum, halda opnum leiðum
til hægra samstarfs. Jafnvel nú
i þessari kosningabaráttu, eftir

wmm

Hvers vegiia stendur Möðruvallahreyfingin að F-listanum?
Það er vegna grundvallarágreining
Framsóknarforystan hafnaði meginstefnumálum Möðruvallahreyfingarinnar á miðstjórnarfun
Ein spurning, sem brennur á vörum margra vinstri-
sinnaðra kjósenda, ekki sist þeirra, sem fylgt hafa
Framsóknarflokknum i kosningum hingað til, er þessi:
Hvers vegna hefur Möðruvalla-
hreyfingin ákveðið að styðja F-listann i
þessum alþingiskosningum?
Svarið við þessari spurningu er tviþætt.
í fyrsta lagi er það vegna þess, að
barátta Möðruvallahreyfingarinnar
fyrir skýrri vinstristefnu Framsóknar-
flokksins hefur verið barin niður innan
flokksins af forystu hans.
í öðru lagi er það vegna þess, að eina
leiðin til þess að reyna að tryggja þing-
meirihluta fyrir nýja vinstri stjórn I
landinu að þingkosningunum loknum,
er að auka fylgi F-listans sem mest.
a) Forystuhlutverk Framsóknar-
flokksins i málefnum vinstri-
hreyfingarinnar.
b) Skýra og ótviræða stefnu i
herstöðvamálinu.
c) Skýra og stórhuga stefnu í byggða-
málum — stefnu, sem megnaði að snúa
við byggðaröskun undanfarandi
áratuga.
Jafnframt lögðu vinstrisinnaðir
framsóknarmenn áherslu á ýmis önnur
mál, svo sem aukið og beinna lýðræði
innan flokksins.
Möðruvallahreyfingin ákvað að berjast fyrir þessari
stefnu innan flokksins og láta reyna á það, hvort for-
ysta hans væri virkilega staðráðin i þvi að kveða
vinstristefnu innan flokksins niður.
Flokksmenn vilja viðrœður
Hér á eftir verður i stórum dráttum gerð grein fyrir
þessum tveimur þáttum, og höfuðáhersla lögð á að
greina frá þeim alvarlega málefnaágreiningi, sem
þróast hefur innan Framsóknarflokksins á undan-
förnum árum, og sem tekist var á um af fullri hörku á
siöasta miðstjórnarfundi flokksins.
1 þessum málum mættu vinstriframsóknarmenn
mikilli andstöðu. Tillögur þeirra voru felldar við
atkvæðagreiðslur.
Þar með varö ljóst, að ráðamenn flokksins ætluðu nú
að fara aðrar leiðir en flokksþing haföi markaö og
vinstrisinnaðir flokksmenn vildu fara.
Andsvar við þessari þróun var
Skýrri stefnu flokksþings hafnað
á miðstjórnarfundi 1973
myndun Möðruvallahreyfingar
en forystan vísar því á bug
Þegar á siðastliðnu hausti var öllum flokksmönnum
orðið það ljóst, að um alvarlegan málefnaágreining
var að ræða innan flokksins. Það var þvi eðiilegt, að
flokksmenn viða um land legðu á það nokkra áherslu,
að reynt yrði að jafna þennan ágreining.
Þessi vilji flokksmanna kom mjög greinilega I ljós á
ýmsum kjördæmisþingum framsóknarmanna s.l.
haust. Á þremur þeirra —á Austuriandi, Suðurlandi og
i Reykjaneskjördæmi — voru samþykktar sérstakar
ályktanir um þessi mál, sem sendar voru forystu
flokksins. Þessar ályktanir voru mjög á einn veg, og
gaf ályktun Austfirðinga, sem uröu fyrstir til, nokkuð
tóninn. Þar var þvi lýst yfir, að þingið teidi það skyldu
fiokksstjórnarinnar að efna til viðræðna innan
flokksins til þess að reyna að leysa ágreiningsmálin
innan hans.
Ungir framsóknarmenn tóku þessum samþykktum
kjördæmisþinganna vel, og töldu þær sýna umhyggju
flokksmanna fyrir flokknum, jafnframt þvi, sem bent
væri á þá staðreynd, að þvi aðeins að forysta flokksins
beitti sér fyrir viðræðum um málin, væri einhver von
til þess aö samkomulag næðist.
Máléfnaágreiningurinn innan Framsóknarflokksins
hefur vaxiö stig af stigi á undanförnum árum, en til
alvarlegra árekstra kom fyrst á miðstjórnarfundi
flokksins vorið 1973.
Þar lögðu vinstrisinnaðir framsóknarmenn mikla
áhersiu á, að hin skýra stefna síðasta flokksþings
Framsóknarflokksins i veigamiklum málum yrði
staðfest og útfærð.
Þar lögðu þeir megináherslu á þessi
mál:
Þessi afstaða ráðamanna flokksins komu vinstri
mönnum innan hans nokkuð á óvart, enda hafði
flokkurinn forystu fyrir vinstri stjórn. Hins vegar var
ljóst, að ekki mátti láta merki vinstristefnu niður falla
innan flokksins, og þvi var unnið að þvi, að efla
samstöðu milli eldri og yngri manna á vinstri væng
flokksins. Þannig varð Mörðuvallahreyfingin til á
fundi norður á Akureyri 26. ágúst 1973.
Nokkru síðar sendi Möðruvallahreyfingin frá sér
stefnuávarp, þar sem hún skilgreinir hlutverk sitt og
markar stefnu sina i öllum helstu málum þjóðfé-
lagsins. Þar var mótuð sú skýra og afdráttarlausa
vinstristefna, sem Mööruvallahreyfingin taldi að væri
málefnagrundvöllur Framsóknarflokksins — grund-
völlur, sem foringjar flokksins vildu ekki I reynd hlýta.
Það kom hins vegar fljótlega I Ijós, að forysta
flokksins hafði engan áhuga á slikum viðræðum, né
yfirleitt á samkomulagi innan flokksins, og urðu mála-
lok þau, að ráðamenn flokksins visuðu tiimælum
kjördæmisþinganna á bug. Sýndu þeir þar enn hvert
þeir vildu stefna I málefnum Framsóknarflokksins.
Allar tillögur vinstrimanna felldar
á miðstjórnarfundinum 1974
Á aðalfundi miðstjórnar Framsóknarflokksins, sem
haldinn var i april 1974, hélt forysta flokksins siðan fast
við þá stefnu sina að fella eða visa frá öllum tillögum,
sem Möðruvallahreyfingin lagöi fram, jafnframt þvi