Þjóðmál - 07.06.1974, Blaðsíða 7
ÞJÓÐMÁL
7
að formaður flokksins hefur i
orði kveðnu skotið verkum
vinstri stjórnar undir dóm þjóð-
arinnar með þingrofi og þar
með beðið um umboð til nýrrar
stjórnar af sömu gerð, keppist
Timinn við að verja sporð brú-
arinnar yfir á bakka ihaldsins,
sbr. leiðara blaðsins 31. mai s.l.
Ég vonaðist til, að við ný
pólitisk skilyrði i iandinu yrði
Framsóknarflokkurinn fær um
að skýra stefnu sina og stöðu á
ný á upphaflegum grundvelli en
þó i samræmi við nýjar félags-
legar þarfir. Þess vegna hefur á
siðustu missirum orðið marg-
vislegur ágreiningur i Fram-
sóknarflokknum milli hægri og
miðflokksmannanna þar annars
vegar og vinstri manna, sem
vilja að flokkurinn geri hrein
skil milli sin og Sjálfstæðis-
flokksins, styrki á ný stöðu sina
sem meginafl vinstri fylkingar-
innari landinu. Þessi ágreining-
ur hefur birst i mörgu á flokks
þingum og miðstjórnarfundum,
i hermálinu, i byggðamálum, i
afstöðu til launaþegasamtaka
o.fl. o.fl. sem hér skal ekki talið.
Möðruvallahreyfingin er upp-
haflega samtök þeirra manna,
sem vilja nú að uppboðstiman-
um loknum skýra linurnar og
knýja Framsóknarflokkinn til
þess að taka sér skýra stöðu á
upphaflegum hugsjónagrunni
sem meginafl vinstri hreyfingar
i landinu. Þar var ekki um að
ræða neitt frávik frá yfirlýstri
meginstefnu flokksins, heldur
áherslumun, eins og ritari
flokksins hefur réttilega sagt.
. Uppboðstimanum i islenskum
stjórnmálum á miðri þessari öld
lauk með 12 ára ihaldsstjórn,
þar sem Alþýðuflokkurinn varð
æ minni en þvi þægara ihalds-
gagn. Þrátt fyrir það þokaðist
Framsóknarflokkurinn varla af
miðflokksstöðu sinni. Allar at-
rennur hans og Alþýðubanda-
lagsins til þess að hnekkja
meirihluta ihaldsstjórnarinnar
runnu út i sandinn, af þvi að
hann skorti hugsjónaafl og
vinstri sóknarþrótt til þess að
heyja þá baráttu til sigurs. Þeg-
ar þjóðinni varð þetta ljóst eftir
tvær árangurslausar tilraunir,
myndaði hún nýtt vinstra afl i
siðustu kosningum og tókst með
þvi að ná þeim herslumun, sem
Framsóknarflokkinn skorti, til
þess að fella „viðreisnarstjórn-
ina”. Þetta nýja afl var Samtök
frjálslyndra og vinstri manna,
sem sló tjöldum sinum i hinu
gamalgróna túni Framsóknar-
flokksins og hóf á loft hið fyrra
merki islenskrar vinstri stefnu
með samstarf jafnaðar- og sam-
vinnumanna að markmiði,
samstarfi sem gæti brotið brú
uppboðstimans og skorið niður
úr á nýjan leik milli ihalds og fé-
lagslegrar vinstri stefnu i
stjórnmálum landsins.
Reynsla og staðreyndir
sýndu, að það var aðeins þessi
nýja sókn sem gat brotið tólf ára
ihaldsstjórn á bak aftur. Og enn
er gengið til kosninga eftir
sviptingasama atburði. Og enn
liggur það i augum uppi, að þvi
aðeins, að þetta nýja afl haldi
velli og komi að nokkrum þing-
mönnum, verður áframhald á
vinstri stjórn i landinu, þvi að
hverju mannsbarni er ljóst, að
Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalag geta ekki náð meiri-
hluta saman. úrslit sveitar-
stjórnarkosninganna eru m.a.
hrópandi vitnisburður um það.
Þetta stafar af þvi, að F-listinn
— sem Samtökin, vinstri fram-
sóknarmenn og vinstri jafnað-
armenn standa að — fær m.a.
atkvæði fólks, sem ekki mundi
kjósa hina flokkana tvo, þótt F-
listinn væri ekki i framboði.
Hann einn getur fært þá vinstri
viðbót, sem til þess dugir að
halda áfram vinstri stjórn i
landinu. Fái hann enga þing-
menn kjörna, tekur ihaldsstjórn
við að nýju og uppboðstiminn
framlengist um sinn með niður-
lægingu sinni og sora i islensk-
um stjórnmálum. Þá heldur
Sjálfstæðisflokkurinn áfram að
skapa ihaldsþjóðfélag sitt á Is-
landi, en hugsjónir félags-
hyggjumanna drepast i dróma.
Þetta munu islenskir kjósendur
skilja.
Eftir það, að Magnús Torfi
Ólafsson hafði efnt til uppgjörs,
sem skýrði á ný stefnu og
grundvöll þessa nýja vinstri
afls sem i Samtökunum fólst og
hafði gert það mögulegt að
skjóta spurningu um nýja
vinstri stjórn til þjóðarinnar,
þótti mér og mörgum öðrum
vinstri framsóknarmönnum
einsýnt, að þeir yrðu að ganga
til samstarfs við þetta afl i þvi
verki að skjóta stoðum undir
nýja og traustari vinstri stjórn.
Með þvi væri hugsjónum Fram-
sóknarflokksins og stöðu i
vinstri fylkingu landsins best
þjónað. Að sömu niðurstöðu
komust vinstri jafnaðarmenn i
Alþýðufiokknum. Á þessum for-
sendum, á þessari höfuðnauð-
syn vinstri manna i landinu er
kosningasamstarfið um F-list-
ann grundvallað. Þar er eina
von um nýja vinstri stjórn fólg-
in. Þeir sem vilja slika stjórn af
heilum hug hljóta þvi að tryggja
þeim lista þingmenn. Annars
svikja þeir sjálfa sig og kjósa
yfir sig ihaldsstjórn.
Þótt mál hafi skipast eins og
nú horfir, tel ég mig trúan hug-
sjónum Framsóknarflokksins,
og þótt full samleið sé ekki i
þessum kosningum, vona ég að
þróun mála verði með þeim
hætti, að ég geti siðar átt heima
i Framsóknarflokknum eftir að
korgur uppboðstimans er fram
runninn, sem vonandi verður á
næstu árum, og staða flokksins
sem annars arms vinstri fylk-
ingarinnar er skýr á ný.
En i þetta sinn hlýt ég að
ganga þá einu leið, sem fær er
til nýrrar vinstri stjórnar, þvi
að von um hana gef ég ekki á
bátinn fyrirfram og sætti mig
ekki við að ihaldinu séu afhent
völdin átakalaust fyrir kosning-
ar, en það yrði ef vinstrimenn
ákvæðu að styðja ekki F-listann
til þingfylgis.
Þegar ég er að meta öll þessi
mál i huganum, kemur mér oft i
hug Gisli Magnússon i Eyhild-
arholti. Hann er nú aldraður
maður en hefur i hálfa öld barist
fyrir hugsjónum Framsóknar-
flokksins og undir merkjum
hans. 1 minum augum er hann
fánaberi. Hann er ritfær svo að
af ber, og þær eru orðnar marg-
ar greinarnar, sem hann hefur
skrifað i Timann, þar sem hann
hefur varið og sótt málstað fé-
lagshyggjumanna en veitt sér-
gróðamönnum og ihaldi þungar
ádrepur. Þær greinar hefur
þjóðin lesið með aðdáun sakir
málsnilli og málafylgju. Siðla
liðins vetrar, þegar herstöðva-
málið var i mestri deiglu og svo-
nefndir 170-menningar lögðu
fastast að forsætisráðherra að
hafa að engu skýra stefnusam-
þykkt flokksþings hans, hitti
Gisli i Holti aldraðan fyrrver-
andi þingmann Framsóknar-
flokksins i anddyri Hótel Sögu,
oghannsagði viðGisla: — Nú er
svo komið, að ég get liklega ekki
kosið Framsóknarflokkinn i
þetta sinn, Gisli minn. — Það
get ég nú vist þvi miður ekki
heldur, svaraði Gisli. Báðum
var nokkuð þungt i huga.
Og nú er Gisli i Holti, fánaberi
hugsjóna Framsóknarflokksins
og skeleggur málsvari i hálfa
öld, á F-lista i heimakjördæmi
sinu. Halda menn, að hann sé
„genginn af trúnni”? Halda
menn, að hann hafi svikið hug-
sjónir Framsóknarflokksins?
Halda menn að hann geri þetta
af ungæðishætti eða að nauð-
synjalausu? Nei, Gisli i Holti er
enn samur við sig, en dæmi hans
er lýsandi tákn um það, sem
gerst hefur og hvernig mál
standa. Hann vill aðeins vinstri
stjórn i landinu, vill að Fram-
sóknarflokkurinn haldi stöðu
sinni og skýrri vinstri stefnu, og
hann gerir það, sem hann telur
nauðsynlegt til þess.
Þetta er mergurinn málsins
um afstöðu vinstri framsóknar-
manna i þessum kosningum.
Þeir skilja hvað þeir verða að
gera til þess að tryggja hugsjón-
um Fram sóknarflokksins
brautargengi i nýrri vinstri
stjórn, og að vilja það, er að
tryggja F-listanum þingstyrk en
afhenda ekki ihaldinu völdin
aftur með þvi að neita honum
um fulltingi til að verða sá
herslumunur, sem hina flokk-
ana vantar i nýja og traustari
vinstri stjórn. Og hér sem oftast
fyrr er vilji allt, sem þarf — að
vilja nýja og styrkari vinstri
stjórn.
? um stefnumál innan FramsóknarfL
Hnum 3 í apríl
sem samþykktar voru ýmsar tillögur, sem fólu i sér
beinar árásir á vinstrimenn innan flokksins. Var þar
beitt „airæði meirihlutans” i öllum málum.
Það kom greinilega fram i þeim tillögum, sem
felldar voru, um hvaða grundvallarmálefni ágreining-
urinn innan flokksins stóð — hvaða stefnu forysta
flokksins taldi, að ekki mætti samþykkja innan hans.
1 stórum dráttum eru meginstefnumálin, sem um
var deilt, þessi:
a) Forystuhlutverk Framsóknar-
flokksins meðal islenskra vinstri-
manna. Möðruvallahreyfingin taldi
Framsóknarflokkinn hafa verið og eig
að vera forystuflokk vinstri manna en
forysta flokksins vill, að hann sé mið-
flokkur, sem semji til hægri og vinstri
eftir þvi sem kaupin gerast best á
eyrinni hverju sinni.
Möðruvallahreyfingin lagði fram eftirfarandi
tillögu:
„1 samræmi við grundvallarstefnu Framsóknar-
flokksins itrekar miðstjórnin stuðning sinn við
núverandi rikisstjórn. Það er meginskylda forystu
flokksins og þingflokks aö tryggja áframhaldandi
rikisstjórn vinstriflokkanna. Miðstjórnin telur, að við
lok þessa kjörtimabils eigi Framsóknarflokkurinn að
ganga tilkosninga með kjörorðið: Afram vinstri stjórn
— ekki hægri stjórn”.
Þessa tillögu mátti ekki samþykkja. Henni var þvi
visað frá.
b) Afdráttarlaus stefna i
varnarmálunum. Flokksþing Fram-
sóknarflokksins hafa mótað eindregna
stefnu um brottför hersins, en forysta
flokksins hefur allt vinstristjórnartima-
bilið verið mjög treg til að taka
, afgerandi afstöðu i málinu.
Möðruvallahreyfingin fluttiá miðstjórnarfundinum i
april eftirfarandi tillögu:
„Miðstjórn Framsóknarflokksins telur nauðsynlegt,
að nú þegar verði ákveðið, að varnarsamningnum við
Bandarikin verði sagt upp i siðasta lagi 1. júni 1974,
hafi endurskoðunarviðræðurnarnar þá ekki ieitt til
samkomulags um brottför hersins. Það samkomulag
skal alls ekki ganga skemur i átt til algers afnáms
herstöðva á Islandi en núverandi tillögur rikis-
stjórnarinnar. Miðstjórnin felur þvi þingflokknum að
flytja nú þegar á Alþingi tillögu um heimild fyrir rikis-
stjórnina til uppsagnar samningsins i siöasta lagi 1.
júni, og tryggja að tillagan verði afgreidd á yfirstand-
andi þingi”.
Þessi tillaga var felld.
c) Stórhuga stefna i byggðamálum.
Það hefur verið eitt af mikilvægustu
baráttumálum Möðruvallahreyfingar-
innar að knýja fram þá byggðastefnu,
sem megni að skapa hér á landi þjöð-
félag jafnaðar og búsetudreifingar. t
þvi skyni hefur verið mótuð itarleg
byggðastefna, sem ekki fékk hljóm-
grunn hjá ráðamönnum Framsóknar-
flokksins.
A miðstjórnarfundinum i april flutti Mööruvalla-
hreyfingin itarlegar tillögur i byggðamálum. Þær
tillögur voru i flestum atriðum svipaðar þeirri stefnu,
sem F-listinn berst nú fyrir i þeim málum.
Þessar tillögur mátti ekki samþykkja I miðstjórn
Framsóknarflokksins. Þeim var þvi visað frá.
d) Efling samvinnustefnu og félags-
legs framtaks. Möðruvallalireyfingin
hefur lagt áherslu á samvinnustefnuna
og flutt um það tillögur, að félagslegs
framtak njóti forgangs i atvinnu-
byggingu landsbyggðarinnar, enda
hefur reynslan sýnt það. að fyrirtæki
íólksins sjálfs hafa reynst hinum
dreifðu byggðum heilladrýgst.
Þessa grundvallarstefnu hefur ekki mátt samþykkja
i miðstjórn Framsóknarflokksins.
c) Náiö samráð við hreyfingar
launþega og bænda. Möðruvalla-
hreyfingin hefur ávallt lagt mikla
áherslu á nauðsyn þess, að landinu sé
stjórnað i nánu samráði við samtök
launþega og bænda, enda ekki hægt að
tala um „stjórn hinna vinnandi stétta”
nema um slikt sé að ræða. Á
miðstjórnarfundinum var flutt tillaga
um þetta efni, þar sem visað var til
ákvæða málefnasamnings rikis-
stjórnarinnar um samráð við alþýðu-
samtökin, og ákveðið, að slikt samráð
skyldi eiga sér stað varðandi allar
aðgerðir i efnahagsmálum.
Þessi tillaga var felld.
Þessistutta upptalning sýnir greinilega, að málefna-
ágreiningurinn snýst um stærstu mál vinstri manna i
dag, um vinstra samstarf, um brottför hersins, um
samvinnu við alþýðusamtökin og um stórhuga byggða-
stefnu.
Þeir vildu stríð
Samtimis sýndu ráðamenn flokksins með ýmsum
þeim tillögum sem samþykktar voru, að þeir vildu
vega hart að vinstrimönnum innan flokksins, en gera
bandalag við hægri arminn. Þannig var til dæmis
tillaga, þar sem lýst var andstöðu við þá stefnu, sem
170-mennigarnir boðuðu — þ.e. að svikja ætti stefnuna i
herstöðvamálinu — felld á miðstjórnarfundinum.
Framhald á bls. 9