Ný þjóðmál - 05.01.1978, Blaðsíða 1

Ný þjóðmál - 05.01.1978, Blaðsíða 1
MÁLGAGNJAFNAÐARi 00 SAMVINNUMANNA Magnús Torfi Ólafsson: VIÐ UPPHAF NÝS ÁRS Árgæskan til lands og sjávar á árinu 1977 verður lengi i minnum höfð. (slenskir bændur færðu í hlöður meiri heyfeng og betri en dæmi munu til, og eru það mikil og góð umskipti eftir búsifjar sem þeir hafa beðið um áraröð í heilum landsf jórðungum til skiptis af völdum grasbrests eða óþurrka. Islenskir sjómenn færðu að landi ríkulegri afla en nokkru sinni fyrr, þrátt f yrir það að svo nærri er gengið þorskinum, þýðingarmesta. nytjaf iskinum, að strangar hömlur hafa verið settar á veiðiflotann til að takmarka sóknfna í hann. Verslunarárferði landsmanna gagnvart umheiminum hefur einnig verið með besta móti. Viðskiptakjörin í heild hafa farið batnandi annað árið í röð, og það svo mjög að horfur eru á að þegar endanlegar tölur liggja f yrir komi á daginn að árið 1977 slagi uppi metárið 1973 hvað snertir hagstæða breytingu á verðlagi þýðingarmestu út- f lutningsgreina miðaðviðheildarverðbreyt- ingu á innf lutniúgi. Við þessa búbót hjá út- flutningnum bættist, að sala á afurðum frystiiðnaðarins varörog jöfn, eftirspurnin á helstu útflutningsmörkuðum sem sagt ákjósanleg. Þrengingar í góðæri En þrátt fyrir þessi hagstæðu ytri skil- yrði, sem náttúran og umheimurinn hafa skapað islenska þjóðarbúinu á liðnu ári, er svo ástatt í landinu við áramótin að tals- menn allra höfuðatvinnuvega keppast við að lýsa þrengingum þeirra og eiga óaf- greiddar hjá stjórnvöldum beiðnir um stórfelldar fyrirgreiðslur, beina eða óbeina styrki til reksturins. Meginverkefni ríkis- stjórnarinnar á f yrstu vikum nýja ársins er að taka afstöðu til erinda sem hún á ósvar- að frá fiskvinnslunni, iðnaðinum og land- búnaðinum. Þar að auki fæst yfirnefnd við ákvörðun f iskverðs, sem þýðir að það verð- Magniis Torfi ólaftion ur oddamaður ríkisstjórnarinnar sem þar ræður endanlegri niðurstöðu. Undirrót þessara þrenginga í miðju góð- ærinu er ört vaxandi verðbólga, sem teygir anga sína um allt hagkerfið. Hún gerir óþyrmilega vart við sig í afkomu heimil- anna, skerðir hag fyrirtækja í bæjunum og búreksturs í sveitunum. Verðbólguskrúfan sem knúin er áf ram af víxlhækkunum verð- lags og kaupgjalds sverfur sífellt af eign- um og tekjum þeirra sem annað hvort geta ekki látið eða vilja ekki láta verðbólgu- svarf ið sem af öðrum er tekið drjúpa í sína vasa. Voðinn við óhefta verðbólguþróun er sá, að hún afbakar og skekkir smá f og smáttöll skilyrði einstaklinga til eðlilegrar afkomu og fyrirtækja til hagfellds rekstrar i samræmi við þjóðfélagslegt jafnvægi og almannaheill. Fái verðbólgan að leika laus- um hala kemur að því fyrr eða síðar, að skekkjan og jafnvægisleysið eru orðin svo mikil að hrun hlýst af, tímabil upplausnar og jafnvel neyðar tekur við. Skipakaupin i Noregi Vænlegasta og varanlegasta ráðið til að hemja verðbólguna er að ganga þannig frá almennum f jármálaskilyrðum í landinu að girt sé f yrir það eins og kostur er að unnt sé að gera sér verðbólguþróunina að gróða- lind. Það þýðir fyrst og fremst að verð- tryggja verður fjármagnsskuldbindingar til langs tíma. Lán til skemmri tíma verða að bera vexti sem veita eiganda lánsf járins eðlilega þóknun, þrátt fyrir verðbólguna. Afleiðingin af því að virða þessa reglu að vettugi er nú að koma skýrt í Ijós, þar sem eru víðtæk f jársvik samfara skipakaupum frá Noregi. Fjárfestingarsjóðir lánuðu til skamms tíma til skipakaupa á vöxtum sem þýddu að eigin fé þeirra gekk ört til þurrð- ar og rann í vasa lántakenda. Nú er komið á daginn að sumir lántekendur, óvist er enn hver stór hluti þeirra, lét ekki við það sitja að hirða verðbólgugróða af lánsf járupphæð sem miðaðist við kaupverð skipsins sem þeir voru að festa sér eða viðgerðar- og stækkunarkostnað þess skips sem þeir áttu fyrir og voru að láta breyta. Þar á ofan var í samvinnu við norska viðskiptaaðila bæti svo og svo háum upphæðum umfram raun- verulegan kostnað, sem teknar voru að láni hjá f járfestingarsjóðum sjávarútvegsins Framhald á bls. 3. Ríkisstjórnin sem átti að bjarga hefur orðið mesta dýrtíðarsljórnin Nýliðið ár — 1977 — er siðasta valdaár þeirrar ihaldsstjórnar, sem sett var á laggirnar eftir kosningarnar 1974, og nú er kominn timi til, að þjóðin skoði hug sinn um það, hvort hún vill áframhald sömu þróunar i verðlags- dýrtiðar- og efnahags- málum næsta kjörtimabil. Við lok siðasta árs var sá dómur innsiglaður með taiandi og órækum tölum, sem lesa má i opinberum skýrslum og öðrum heimildum - þessa dagana við uppgjör ársins, að þessi rikis- stjórn er mesta dýrtiðar- og verðbólgustjórn, sem setið hef- ur að völdum á landi hér siðustu þrjá áratugina að minnsta kosti. A fjórum valdaárum hennar frá 1974—77 hefur visitala fram- færslukostnaðar hækkað um nálega 40% til jafnaðar á ári, og er slikt algert met. Og ofan á þetta blasir við nýtt stórhiaup verðbólgunnar. Verðbólga vinstri stjórnarinnar r, utan. Vinstri stjórnin hóf sem kunnugt er feril sinn 1971 með þvi að veita launþegum i land- inu verulega kaupbót að eigin frumkvæði og gera þannig leiðréttingu, sem „viðreisnar”- ihaldsstjórnin hafði haldið fyrir launþegum. Kaupmáttur launa, miðað við 1971, var á næstu misserum hækkaður um 15—20%. Samt tókst vinstri stjórninni að halda verðbólgu mjög i skefjum, eða fara ekki stórlega fram úr verðhækkun- um i viðskiptalöndum, enda voru viðskiptakjör batnandi. A árinu 1973 hækkaði framfærsluvisitala hér á iandi um 22%, cn þar af var erlend verðhækkun 14%. A árinu 1974, en það ár urðu stórfelldar kauphækkanir, og það var siðasta árið, sem efna- hagsmál voru mótuð af vinstri stjórninni. Það ár hækkaði framfærsluvisitalan um 43% og þótti að vonum geigvænlegt. En sú hækkun stafaði fyrst og fremst af hækkun erlends vöru- verðs, sem varð 34% á þvi ári að meðaltali. (Oliuverðshækkunin mikla). Aðeins 9% stöfuðu af innlendum hækkunum um fram það. Þessa tölur sýna, að dýrtiðin og verðbólgan á tima vinstri stjórnarinnar, stafaði af tveim þriðju að minnsta kosti af erlendum hækkunum. Hún var að miklu leyti að utan. Þó þótti dýrtiðarvandinn á ár- inu 1974 svo mikill, að Framsóknarflokkurinn notaði hann sem yfirskin til þess að fara i stjórn með ihaldinu, svo að mynduð yrði sterk stjórn með það meginverkefni að leysa efnahagsvandann. Nú er tima- bært að meta, hvernig það hefur tekist og lita á visitölur þess árangurs. Heimabrugguð dýrtíð og verðbólga. A árinu 1975 — fyrsta heila Framhald á l>ls. 2. Ritnefnd Nýrra þjóðmála Með þessu tölublaði Nýrra Þjóðmála tekur til starfa ný ritnefnd fyrir blaðið, en i henni eiga sæti: Andrés Kristjánsson, Kópavogi, Andrcs Sigmundsson, Selfossi, Agústa Þorkelsdótt- ir, Refstað, Benoný Arnórs- son, Ilömrum, Bjarni Páls- son, Núpi, Einar Hannesson, Reykjavik, Garðar Halldórs- son, Akranesi, Magnús H. Gislason, F ros tas töðum, Margrét A uðu nsdó tt ir, Reykjavik og Steinunn Finnbogadóttir, Reykjavik. Ritnefnd blaðsins væntir þess að lescndur þess sendi þvi greinar og fréttir og stuðli að útbreiðslu þess.

x

Ný þjóðmál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný þjóðmál
https://timarit.is/publication/553

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.