Sjómannadagsblaðið - 03.06.1963, Blaðsíða 34
Torfumyndanir fiska
Tilhneiging margra fisktegunda til
að safnast saman og halda sig í stór-
um torfum, er til mikils hagræðis
fyrir fiskimenn og mörg rándýr. —
Fiskitorfa er ekki aðeins fjöldi fiska
í einum hópi, hún er skipuleg heild.
Fiskarnir í torfunni eru bundnir
sterkum hegðunarböndum. Fiskar í
torfu hafast ekki aðeins við nálægt
fiskum sömu tegundar líkt og marg-
ar fisktegundir gera. Þeir eru oftast
í ákveðinni afstöðu hver til annarra,
þeir synda saman, breyta um stefnu
saman og flýja saman, allir gera það
sama á sama tíma. Torfan er eins og
óhemju stórt dýr, sem hreyfist eftir
krókóttri leið í sjónum.
Engir sérstakir forustufiskar ráða
ferðum fiskitorfu. Fremstu fiskar í
torfu skipta oft um stað við fiska,
sem aftar eru. Þegar fiskitorfa breyt-
ir snögglega um stefnu til hægri eða
vinstri, verða hliðarfiskar íremstir,
en fiskar, sem áður voru fremstir,
verða hliðarfiskar. Fjarlægð milli
fiska í torfu getur verið mismunandi
og einstakir fiskar kunna stundum
að synda með mismunandi hraða,
einkum ef torfan er á lítilli ferð og
lauslega mynduð, en ef styggð kem-
ur að torfunni, þjappar hún sér sam-
an samstundis, bil milli fiska verða
jöfn og öll torfan leggur á flótta.
Jafnvel þó að milljónir fiska séu
í torfu, eru allir fiskarnir af svipaðri
stærð. Hraði torfu stórra fiska er
meiri en hraði torfu smárra fiska.
Fiskar sömu tegundar hafa því til-
hneigingu til að greinast sundur og
skipa sér í torfur eftir stærð og aldri.
Torfur eru margvíslega lagaðar og
venjulega þrívíðar. Sumar skænis-
þunnar og aðrar þykkar. Ur lofti
geta þær virzt ferkantaðar, spor-
öskjulagaðar eða ósköpulegar. Sum-
ir fiskar mynda torfur, sem eru ein-
kennandi fyrir tegundina. Auðvelt
er að þekkja Menhaden-síldina úr
lofti, torfur hennar hreyfast í sjón-
um líkt og skuggi risastórrar am-
öbu, þær breyta oft um stefnu, en
slitna ekki í sundur.
Hraðinn, hinn samstilltu viðbrögð
og hið jafna og stöðuga bil milli fiska
í torfu líkist því, að eitthvert mið-
stjórnarkerfi stjórni hegðun fisk-
anna og sendi t. d. öllum fiskum torf-
unnar boð um að breyta stefnu sam-
tímis. Vitanlega er þó engin slík
miðstjórn hér að verki. Ekki er held-
ur hægt að skýra hegðun fiskanna
með því að þeir séu að bregðast
þannig við áhrifum umhverfisins. —
Fiskar, eins og önnur dýr, bregðast
við áhrifum fæðu, birtu o. fl. Astand
umhverfisins útskýrir þó ekki hinar
háþróuðu hreyfingar torfufiskanna
tímum saman og dag eftir dag. Hið
stöðuga skipulag fiskitorfu, sem
stenzt mjög breytilegt ástand um-
hverfisins vekur þá hugsun, að
skipulagið sé undir stjórn innri afla.
Eðlishvöt er handhægt orð til út-
skýringar á torfumyndun fiska. Það
þýðir, að fiskarnir safnist saman í
torfu ósjálfrátt. Þessi skýring skýrir
ekki mikið, jafnvel þó sagt sé að
hegðunin sé meðfædd, einkennandi
fyrir tegundirnar og ekki áunnin.
Mörg dýr hegða sér á sérstakan hátt,
sem er einkennandi fyrir viðkom-
andi tegund. Gagnlegt er að gera
samanburð á hegðun skyldra teg-
unda, þrátt fyrir þann samanburð
Síldartorfa ljósmynduð af Ron. Church nálægt San Disgo í Kaliforniu. Úr mest allri
síld, sem veiðist á Kyrrahafi, er unnið lýsi og mjöl. Síldartorfan stefndi áður beint á
ljósmyndavélina, er nú byrjuð að sveigja.
Hvað kemur fiskum sömu tegundar til að safnast saman og mynda
torfu? Reynt er að afla upplýsinga um þetta með athugunum á
hegðun uppvaxandi fiska í sjóbúrum.
20 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ