Sjómannadagsblaðið - 01.06.1977, Blaðsíða 31

firði, en það var þó örðugt um vik,
því húsnæðisskortur var tilfinnan-
legur.
Það verður því að teljast merkur
áfangi í byggð Hafnarfjarðar, á
hvern hátt brugðist var við húsnæð-
isvandanum.
Þeir Ágúst Flygenring og Einar
Þorgilsson lánuðu efnilegum mönn-
um mönnum, sem hjá þeim störf-
uðu, húsavið og annað efni til þess
að koma sér upp litlum, járnvörðum
húsum í hrauninu. Þeir greiddu síð-
an andvirði húsanna með vinnu
sinni í þágu útgerðanna. Með þessu
móti komst viss skipan á húsnæðis-
málin. Leiguokur, sem er oft fylgi-
fiskur húsnæðisvandræða, varð ekki
í Hafnarfirði. Menn bjuggu í einbýli
flestir; undir sínu eigin þaki, og
þessi hús sem tóku við af torfbæj-
unum eru enn víða uppi standandi
í Hafnarfirði og þykja nú til mikill-
ar prýði.
Andstæðuna sjá menn svo í Norð-
urbænum, þar sem ýtuvinna er
fyrsti áfangi bygginga. Hraunið
sléttað og húsin svo reist á flat-
lendi. Það hefur líka sína kosti, en
er tæpast eins sérkennilegt og
gamla byggðin í hrauninu.
Landshættir eru þannig í Hafnar-
firði að sjósókn hefur ávallt verið
undirstaðan, þó landbúnaður hafi
líka verið stundaður þar og að sjálf-
sögð verslun allt frá öndverðu, enda
heimildir um hana í Islendingasög-
unum.
Upp úr miðri 19. öld hófst þil-
skipaútgerð frá Hafnarfirði eftir
nokkurt hlé. Skipstjórar á þessum
skútum voru yfirleitt erlendir
menn, en 15—20 hásetar voru frá
Islandi, úr Hafnarfirði og nálægum
sveitum. Þessir sjómenn þóttu
mestu garpar við fiskdráttinn.
Hásetarnir fengu helming þess
afla sem þeir drógu, eða húsbændur
þeirra.
Þessir menn voru af öllum aldri
og þeir yngstu nýlega fermdir.
Til eru ýmsar heimildir um
skútuútgerðina frá þessum árum.
Uthaldsdagar voru tiltölulega fáir,
miðað við það sem síðar varð. Skip-
in fóru ekki af stað til veiða fyrr en
um miðjan mars og voru veiðarnar
stundaðar í Faxaflóa og í Miðnessjó
og veiðar stundaðar til loka, en þá
fóru flestir sjómennirnir heim til
sín, því þeir voru sveitamenn, sem
réru á vetrarvertíð, en hurfu síðan
til bústarfa. Var oft örðugt að fá
menn í þeirra stað, vegna þess að
fiskur varð oft tregur og smár um
þetta leyti í Faxabugt, en þar var
venjulega verið við veiðar fram
undir Jónsmessu.
Stærri skipin héldu síðan til
Vestfjarða, í „Vesturlandstúra,“ en
komu heim í endaðan ágústmánuð,
en þá var veiðum hætt það árið.
Skipunum var lagt í grófir, eða við
akkeri og þau búin undir vertíðina
sem hófst ekki fyrr en í mars á
næsta ári.
Á síðasta áratug 19. aldar var
sóknin þó orðin harðari hjá Hafn-
firðingum og öðrum skútumönnum
við Faxaflóa. Lýsir Sigurður Skúla-
son úthaldinu eins og það var um
1890 í Hafnarfirði á þessa leið:
„Eftir að þilskipaveiðar Hafnfirð-
inga voru komnar í ákveðið horf
um 1890, tóku þeir að sækja austur
með landi til Selvogsbanka, Eyrar-
bakka-„bugtar“ og á Vestmanna-
eyjamið, en einnig var þá siglt úr
Hafnarfirði norður fyrir land.
Venjulega byrjuðu kútteraveiðar 1.
marz fyrir sunnan land. Var þá oft-
ast verið að heiman í hálfan mánuð
og stundum þriggja vikna tíma.
Skipshöfnin var 25—30 manns eftir
stærð skipsins. Skipstjórar og stýri-
menn voru íslenzkir. Vökum var
skipt með sama hætti og áður hefir
verið getið í sambandi við þilskipa-
veiðar um 1865. Um vetrarvertíðar-
lok (11. maí) var staldrað við í
Hafnarfirði nálega vikutíma, og
voru skipin þá venjulega hreinsuð
og jafnframt var skipt um menn að
nokkuru leyti, því að sumir háset-
arnir voru ekki ráðnir nema um
vetrarvertíðina. Eftir lokin var siglt
vestur fyrir land og fiskað þar fram
að Jónsmessu; var það nefnt vortúr.
Um Jónsmessuleytið var skipunum
haldið heim til Hafnarfjarðar, og
voru þau þá hreinsuð um botninn,
enda gengu þau þá venjulega eigi
orðið fyrir slýi. Að þessu loknu var
siglt norður fyrir land, og hét sú
ferð „miðsumarstúr“. Var þá fiskað
úti fyrir Vesturlandi og á Húnaflóa.
Þegar komið var heim úr þessari
för, venjulega í ágústmánuði, var
S JÓMANN ADAGSBLAÐIÐ 21