Eimreiðin - 01.12.1922, Síða 74

330
SÆMUNDUR FRÓÐI
eimreiðin
væri mikil og hamrömm, að ná mætti yfirhöndinni. Má nefna
til þess meistaraverkið um Galdra-Loft.
Þá má ekki heldur gleyma öfgum þeim í hugsunarhætti,
sem jafnan koma upp á þeim tímum, þegar móðursýki og
taugaæsingur sýnist hafa gripið heila kynslóð. Síðari partur
miðaldanna, og það alt fram á 17. öld, er einmitt slíkur æs-
inga tími, svo að heilbrigðari kynslóð getur sýnst sem allur
þorri manna hafi þá verið hálf brjálaður. Plágan mikla, Tyrkir,
sem sí og æ vofðu yfir Evrópu, drepsóttir, ránskapar flokkar,
sem yfirvöld réðu ekki við, galdra ósköp og svo margt annað,
gerði líf manna að leiksoppi, svo að enginn dagur og engin
nótt var til enda trygg. En í þessu öllu koma einmitt öfga
sveiflurnar átakanlega í ljós. Á aðra hliðina bálandi trúarhiti,
sjálfspyndingar óheyrilegar, pílagrímsferðir, dæmalaus fórnfýsi
í afláts kaupum og yfirleitt uggur og ótti, en á hinn bóg-
inn taumlaus léttúð, sem sneri öllu því alvarlegasta upp ■
óheflaðan gáska, ólifnaður og siðleysi. Menn léku herfilega
flímleiki í sjálfum guðshúsunum og sneru hinni helgu sögu.
jafnvel píningarsögunni í skopleiki og »danspestin« gekk eins
og landfarssótt. Það er eins og byrðin sé orðin of þung, svo
að menn annað tveggja kikna undir henni eða kasta henni af
sér. Og þá snúa menn óttanum við Satan og vald hans, upp
í taumlaust háð og gaman, gera hann, þennan voðalega fursta
þessarar veraldar, að flækingsræfli, sem alstaðar verður sér til
skammar, eins og það væri til þess að bjóða allri alvöru birg-
inn og ganga fram af klerkunum.
Sjálfar þjóðsögurnar um Sæmund fróða ætla eg ekki að
gera að umræðuefni. Þær geta menn lesið og hafa lesið 1
þjóðsögunum. En berið þær saman við það, sem hér að framan
hefir sagt verið um Sæmund sögulega. í þjóðsögunum sjáum
vér þann Sæmund, sem svo frægur er orðinn, yfirburða lærðan.
svo að hann gat sannað að »fór nú« væri latína, rammgöldrótt-
an svo að út yfir allan þjófabálk tók, en annars nauðalíkan
hverjum öðrum góðum 17. aldar sveitarpresti, sein var bjarg'
vættur lítilmagnans gegn Kölska og hyski hans. En Sæmundur
hinn, sá verulegi, eini og ófalsaði Sæmundur Sigfússon, S0®'
inn og vísindamaðurinn, sefur í friði ásamt svo mörgum öðr-