Eimreiðin - 01.12.1922, Side 118

EIMREIÐIN
Ritsjá.
Avne Möller: HALLQRÍMUR PÉTURSSONS PASSIONSSALMER.
En Studie over islandsk Salmedigtning fra det 16. og 17. Aarh. Kbli.
MDCCCCXII.
Þó að bók þessi sé rituð á dönsku, má þó að ýmsu leyti telja hana og
tala um hana með íslenskum bókum. Hún er rituð af góðum vini Islands
um það efni, sem Islendingum hefir lengi þótt svo vænt um, að ekki
verður annað talið hafa komist þar feti framar.
Þess hefir verið getið í umsögnum um þessa bók, að hér væri að
gerast sá merkisviðburður, að doktorsritgerð er samin um íslenskt bók-
mentasöguverkefni frá síðari öldum, og er það satt. En það, sem mér
kom fyrst í hug, er ég sá þessa bók, var það, að það væri nú annars
undarlegt, að ekki skyldi fyrir löngu vera búið að skrifa doktorsritgerð
um Passíusálmana. Engin bók hefir verið „rannsökuð" jafnmikið á Is-
landi og Passíusálmarnir. Menn hafa drukkið í sig fegurð þeirra, vísdóm
og lífsspeki, dáð þá og dýrkað. Og þegar þeir hafa ekki komist lengra,
hafa menn snúið sér við og tæmt hvern einasta möguleika, sem þeir gefa
til útúrsnúninga — alt af tómri ást á bókinni. En engum hefir dottið í
hug að semja um þá doktorsritgerð, fyrri en þessi danski prestur færist
þetta í fang. Glögt er gests augað.
Bók þessi er allmikið verk, 212 blaðsíður afarþétt prentaðar. Byrjar
höf. á því að segja nokkuð frá evangeliska sálmakveðskapnum hér á landi
á undan Hallgrími. Er fyrst með örfáum orðurn drepið á tilraunir þeirra
biskupanna Ólafs Hjaltasonar, Marteins Einarssonar og Gísla ]ónssonar,
og reynt að færa fram málsbætur gegn allómildum dómum um skáldskap
þennan. Verður því ekki neitað, að freistandi er að segja um þessa sálma
eins og í þjóðsögunni: „Þetta er ekki kveðskapur, Kolbeinn", en á hinn
bóginn eru málsbætur höf. Iaukrétfar. Þá er sagt frá Guöbrandi biskup*
og bókum þeim, sem hann annaðist, sálmabókinni 1589 og vísnabókinni
1612, og í því sambandi minst þeirra síra Ólafs Guðmundssonar og síra
Einars Sigurðssonar, sem höf. telur þann besta í sinni röð. Þá segir hann
nokkuð frá skáldskap þeirra síra Jóns Þorsteinssonar píslarvotts og síra
Sigurðar Jónssonar á Presthólum. Telur hann síra Jón til eldri stefnunn-
ar, og gerir ekki sérlega mikið úr honum, en síra Sigurð telur hann
merkilegan, og nokkurskonar fyrirrennara nýs tíma, sem snýr frá saltara-
dýrkun og biblíurímnastefnu til íhugunar pínu Krisls, og bendir með því
fram á leið til þeirrar bókar, sem hér er aðalverkefnið, Passíusálma
Hallgríms.
Þó að höf. hafi þennan inngangskafla, sé eg ekki, að hann sé með þv'
að gefa í skyn, að Hallgrímur hafi orðið fyrir áhrifum af kveðskap þess-