Alþýðublaðið - 06.06.1923, Blaðsíða 2

s
Yfirlit.
V. PISTILL.
Stéttastríð,
Eitt at vígorðum þeim, sem
auðvaldið hefir mjög*notað við
andstöðuiðju gegn verklýðsfélags-
skapnum, er, að með félagsstarfi
sínu væru verkamenn að vekja
óróa í laodinu og hafi myndað
stríð milii atvinnurekanda og
verkamanna. E>að hafi verið betra
hér áður, í gamla daga, þegar
engin slík télög voru og allir
voru ánægðir með sitt hiutskifti,
aem þeim af guðs náð og góðra
manna (góðir menn þýddi og
þýðir enn: þeir, sem eitthvað
talsvert eiga) var úthlutað.
En hverjir hafa myndað þetta
stéttastríð ?
Pað skal ég nú upplýsa. Ég
get það; ég er svo gamall.
Fyrsta félegið til verndar hags-
munum einnar stéttar var stofn-
að laust fyrir síðustu aldamót
af útgerðarmönnum þilskipa við
laxaflóa. Var það stofnað aðal-
lega í þeim tilgangi að vinna á
móti kröfum sjómanna á skútum
um betra fæði. Sjómenn höfðu
þá ekki neinn télagsskap, en
voru óánægðir með fæðið, sem
var mjög lítilfjörlegt. Sérstaklega
var matartilbúningur í mesta,
ólagi, þar sem til eldamensku
voru vanalega teknir drengir
innan fermingaraldurs. Annað,
sem sérstaklega greindi á um,
var salt og verkunarlaun. Oftast
voru hásetar ráðnir upp á helm-
ing afla og að borga sait f sinn
hluta og verkunarlaun. Var hvort
tveggja ákveðið fyrir fram. Héldu
hásetar. þvf fram, að þeir borg-
uðu meira e,n þeim bæri og
stundum alt saltið í afla skipsins,
líka hlut útgérðarmannsins. Þess-
ar raddir voru kringum 1890—93
orðnar töluvert háværar, og þá
var það, að útgerðarmenn mynd-
uðu Útgerðarmannafélagið, mest
f þeim tilgangi að kæfa niður
þessar kvartanir háseta, enda
byrjuðu þeir strax á því að
minka fæði. Til dæmis var
hverjum sjómanni ætlað um vik-
una 1 V2 rúgbráuð, en útgerðar-
menn viidu færa það niður í 1,
draga af x/a brauðið. Var það
töluvert í flimtingum haft, enda
Aljiýðubrauðoerðin
framleiðir að allra dómi
beztu toauðin 1 bænum,
Notar aö eins bezta mjöl og hveiti frá þektum erlendum
mylnum og aðrar vörur frá helztu firmum í Ameríku,
Englandi, Danmörku og Hollandi. Alt efni til brauð- og köku-
gerðar, smátt og stórt, eru beztu vörutegundirnar, sem á
heimsmarkaðinum fást.
tókst sá matar-afdráttur yfirleitt
ekki, mest fyrir það, að skip-
stjórum var mörgum illa við að
svelta menn sína. í staðinn fyrir
aíð lækka salt- og verkunar-gjaldið
vildu útgerðarmenn hækka það
um tvær krónur. Nú sáu sjómenn,
að hér var hætta á ferðum, og
þeir þurftu því með einhverju
móti að verjast því, að þeir yrðu
kúgáðir meira en orðið var, og
þá var það, að fyrsta verklýðs-
félagið, sjómannafélagið >Báran<,
vár stofnað, ekki til að hefja
stéttastríð, hefdur til að verjast
yfirgangi þeirra, er hnfið höfðu
stéttastríðið, atvinnurekendanna.
Ég býst við, að það hefði
orðið vinsælast meðal auðvalds-
ins, að þeir hefðu verið látnir
einir um hituna að stofna og
starfrækja félög til að halda
verkálýðnum niðri, enda kom
það fljótt á daginn, að ettir að
»Báran< var stotnuð, þá fóru
útgerðarmenn að kvarta undan,
að stofnun slfks félags vekti
óróa og gerði samlyndið verra.
Sjómenn ættu að fela þeim, út-
gerðarmönnum, algerlega að sjá
um heill og hag bæði skipa og
manna. Sjómenn ættu yfirleitt
ekki að hugsa um annað en að
draga fisk og taka á móti þvf,
sem útgerðármeon skömtuðu
þeim.
Sams konar hugsun kom fram
á alþingi, þegar Skúli Thorodd-
sen flutti ftumvarpið um borgun
verkakaups í peningum. ÞáTiéldu
atvinnurekendur þeir, er á þingi
sátu, því fram, að sjómönnum og
verkamönnum mætti ekki borga
í peningum; þeir kynnu ekki
með þá að fara; þeir, kaupmenn
og útgerðarmenn, ættu sem sagt
að skamta þeim daglega í pott-
inn og annast um, að þeir hefðu
engin lífsþægindi, svo þeir íæru
Konu r!
Muuið eltip að biðja
um Slmára gimjöpiíkið.
Dæmið sjálfar uin gæðin.
fH^Smjórlikisgeróin i fieykjavífc
Islenzkar vörur
ágœtar tegundir seljunt
vér í heiidsölus
DilkákjOt 112 kgr. í tunnul*g .
Sauðakjét 112 — - —
Do. 130 — - — J *
Tólg í skjöldum og smástykkj-
um mjög hentugum tií smásölu.
Kæfa í belgjum.
Spegepylsa o. íi.
Gerið svo vel að spyrja um
verð og vörugæði hjá oss, áður
en þér festið kaup annars staðar.
Slátupfél. Suðus*lauds
Sími 249, tvser línur.
ekki að gera einhverjar kröfur
til Iffsins og taka upp á þeim
skratta að ætla sér að vera
menn.
Þegar tildiögin og upphefið
að stéttafélagsskap er athugað,
þá sést það, að það er auðvald-
ið, sem hefir knúð hann fram,
í fyrsta lagi með harðýðgi sinni
og yfirdrottnun, misbeiting á valdi
afls þess, sem heitir peningar»
tilraunum sfnum að halda hinum
lítifs megandi stéttum í dróms
/