Eimreiðin - 01.01.1944, Side 97

KIMKKIÐJN
RITSJÁ
77
l>iirf og af ást á viðfangsefnunum.
Sjálfstæður kvenrithöfundur hefur
>neð lienni haslað sér völl meðal ís-
lenzkra skálda. Mér virðist hér gengið
að verki af því tápi og hókin sýna
svo ríka listgáfu, að' fengur sé að
henni fyrir íslenzkar hókmenntir.
Sv. s.
OREINAR, II. 2. Rvík 1943. Rit þetta,
sem hirtist öðru hvoru, er að þessu
sinni gefið út í tilefni af 25 ára
afniæli Vísindafélags íslendinga og
ilytur ýmisskonar efni eftir ineðlimi
bess. Fyrsta greinin er eftir Ágúst
Prófessor Bjarnason og fjallar um
orsakasanihengið í tilverunni, mjög
fróðleg grein og ljóst rituð', um jafn
ókið efni sem hér er um að ræða.
ekur höf. fyrst stuttlega eldri skoð-
anir heimspekinga á orsakasamlieng-
'pu, en lýsir síð'an liinu sama í ljósi
'■sinda nútímans og þá einkum þeim
a irifum, sem nýjustu uppgötvanir í
is-, efna- og líffræði liafa liaft á
eiinsskoðanir manna. Niðurstaðan
^erður hvorki fríhyggja (indetermin-
,snius) né nauðhyggja (determin-
snius) eldri tíma, heldur sveigjan-
*SÍ ors(lkusamhengi, og það' jafn-
r' eins livort um er að ræða vél-
. 111 ^ rnekuniskt), vefrænt (orgun-
e^a vitrænt (teleologiskt) or-
asa|nhengi. Frumefnin eru ekki
], ng".r ^au óumbreytanlegu fyrir-
ar,g.i se,n áður var talið. Þau breyt-
j. 1 ný> afhlaðast orku sinni eða
n ^ jS* UPI* a^ nýJU> lífefnasamhönd
riéU .* ^rav'k fra starfsháttum ólíf-
c*m,a efnasamhanda. Enginn getur
vj,' 8 ^rt vísindalega; liverskonar frá-
'arð "^Ur gerzl> er fyrsta lífveran
starf l'*" ^1111 Vltræna tilgangs-
senii mannsins her þess skýlaus-
v‘' oít, að hann liefur, a. m. k. innan
Sra taklnarka, sjálfræði til að vinna
að og ná ákveðnu marki. Ullra vires
nemo obligatur — enginn er áhyrgur
um orku fram — er það mesta, sem
liægt er að fullyrða um mannlegan
mátt og siðgæði í Ijósi vísinda nú-
tímans. Virðast þau því hér við sömu
takmörk og trúin, þó að niðurstaða
þeirra náist cftir öðrum leiðum cn
hennar.
Annars er það liöfuðkostur þessarar
greinar, að jafnfraint fróðleiknuin er
hún vekjandi, svo að við lestur
hennar koina ýmsar spurningar upp
í hugann, sem þó er ekki rúm til að
ræða hér.
Aðrar greinir* þessarar hókar eru:
Um þjóShöjöingjavald nokkurra lýS-
rœöisríkja eftir Th. B. Líndal, liæsta-
réttarmálaflutningsnianii, fróðleg
grein og tímabær einmitt nú. Um al-
menningsrajveilur eftir Steingrím
Jónsson rafmagnsstjóra, erindi uni
rafveitumál og síðan nokkrar greinir
á þýzku og ensku um ýmis efni.
Alexander prófessor Jólianuesson rit-
ar á þýzku um nýíslenzkan orðaforða
frá indogermönskum tímum, læknarn-
ir Jón Steffensen og Theodór Skúla-
son um livítu blóðkornin í íslend-
ingum (líka á þýzku), Magnús Jóns-
son dr. theol. um Hallgrím Péturs-
son (á ensku), Árni Friðriksson fiski-
fræðingur tvær greinir á ensku um
efni úr sinni vísindagrein, Trausti
Einarsson jarðfræðingur um jarð-
fræði Vestmannaeyja (á þýzku) og
loks Sigurður Pétursson dr. phil. um
kalzium og fosfór í fóðri íslenzkra
* þ. e. blaðagreinir eða greinir í
hók, greinar þ. e. trjágreinar. Svo
kenndi okkur ágætur málvísindamað-
ur í skóla. Vísindalegra lieiti á hók
þessari væri Greinir en Greinar, þó
að hvor tveggja endingarnar séu nú
notaðar um ritgerðir.